Görkəmli şəxsiyyətlər

Budaq Budaqov

Budaq Budaqov 1928-ci il fevralın 23-də Ermənistan SSR-in Zəngibasar rayonunun Çobankərə kəndində dünyaya göz açıb. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1945–1947-ci illərdə Yerevanda Azərbaycan pedaqoji məktəbində, 1947–1951-ci illərdə isə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun coğrafiya fakültəsində ali təhsil alıb. O, 1951–1955-ci illərdə Moskvada SSRİ Elmlər Akademiyasının Coğrafiya İnstitutunun aspiranturasında oxuyub.


Əmək fəaliyyətinə 1955-ci ildən Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyasının Coğrafiya İnstitutunda kiçik elmi işçi kimi başlayan Budaq Budaqov sonralar burada böyük elmi işçi, şöbə müdiri, elmi işlər üzrə direktor müavini işləyib, 1994-cü ildən ömrünün sonuna qədər Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun direktoru olub.


Budaq Budaqov 1955-ci ildə namizədlik, 1967-ci ildə doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib, 1969-cu ildə professor elmi dərəcəsini alıb. O, 1976-cı ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1989-cu ildə isə həqiqi üzvü seçilib.


Görkəmli alim respublikamızda coğrafiya elminin inkişafına qiymətli töhfələr verib. Onun tədqiqatlarının başlıca istiqamətlərini geomorfologiya, landşaftşünaslıq, paleocoğrafiya və toponimika məsələləri təşkil edib.


Budaq Budaqovun əsas elmi nailiyyətləri Böyük Qafqazın Azərbaycan hissəsinin geomorfologiyasının, yeni tektonik hərəkətlərin və qədim buzlaşmanın aşkara çıxarılması ilə sıx bağlıdır. Alimin rəhbərliyi və yaxından iştirakı ilə respublikada səhralaşma proseslərinin elmi əsasları araşdırılıb, landşaftın geokimyasına dair problemlər tədqiq olunub.


Yüksək ensiklopedik biliyə və təfəkkürə, tədqiqatçı bacarığına malik olan Budaq Budaqov Cənubi və Qərbi Azərbaycanda, Gürcüstan və Mərkəzi Asiyada olan türk mənşəli adları işləyərək geniş oxucu kütləsinə çatdırıb. 


Budaq Budaqov coğrafi təkanın, sel ocaqlarının təsnifatını vermiş, təbiətin dağıdıcı hadisələrini sistemləşdirmiş, Böyük Qafqazın Azərbaycan hissəsinin geomorfologiyasını, yeni tektonik hərəkətlərini, qədim buzlaşmasını öyrənmiş, ərazinin xəritələrini tərtib etmişdir. İlk dəfə (1956) Qafqazda 3600 m mütləq yüksəklikdə Üst Sarmaq yaşlı dəniz faunasını aşkara çıxarmışdır. Azərbaycanın təbii və antropogen landşaftını, orada baş verən səhralaşmanı, landşafın geokimyasını öyrənmişdir. İlk dəfə Azərbaycanda təbii-dağıdıcı hadisələrin intensivliyinə görə ekoloji-coğrafi şəraiti tədqiq etmiş və ərazinin 1:500000 xəritəsini tərtib etmişdir. 

 

Kitabları: “Dağların həyatı” (1965), “Əfsanəvi dağlar” (1973), “Cənub-Şərqi Qafqazın geomorfologiyası və yeni tektonikası” (1973), “Təbiəti qoruyun” (1977), “Elim, obam mənim” (1984), “Azərbaycanın müasir təbii landşafları” (1988), “Təbiət və poeziya” (1992), “Türk uluslarının yer yaddaşı” (1995) və s.

 

Budaq Budaqovun araşdırmalarının nəticələri ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda nəşr edilən 1000-dən çox elmi əsərdə, 30 xəritə-atlas və 40 monoqrafiyada əksini tapıb. Alimin yaradıcılığında elmi-kütləvi və publisistik məqalələr də geniş yer tutub. O, məqalələrində ictimaiyyətin diqqətini ekologiya və ətraf mühitin qorunması problemlərinə yönəldib, yurdumuzun zəngin sərvətlərindən səmərəli istifadə olunmasını təbliğ edib.

 

Budaq Budaqov ölkəmizdə coğrafiyaşünaslar məktəbinin formalaşdırılması üçün bilik və bacarığını əsirgəməyib, coğrafiya dərsliklərinin hazırlanması və yüksəkixtisaslı kadrların yetişdirilməsi işinə böyük qüvvə sərf edib. Alimin rəhbərliyi altında 50-dən çox fəlsəfə və elmlər doktoru hazırlanıb.

 

Beynəlxalq konfrans və simpoziumlardakı çıxışları ilə Azərbaycan elmini yüksək səviyyədə təmsil edən Budaq Budaqov, həmçinin bacarıqlı elm təşkilatçısı kimi yaxşı tanınıb. Respublikamızın elmi-mədəni həyatının fəal iştirakçısı olan alim Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədri kimi də geniş ictimaiyyət arasında yüksək nüfuza malik idi.

 

Coğrafiyaşünas alim Budaq Budaqovun altmış ilə yaxın bir dövrü əhatə edən elmi fəaliyyəti layiqincə qiymətləndirilib. O, Azərbaycan elminin inkişafındakı xidmətlərinə görə müxtəlif mükafatlara, o cümlədən müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali təltifi "Şöhrət" ordeninə layiq görülüb.


Alim 2012-ci ilin noyabrın 1-də 84 yaşında vəfat edib.