TOM MEF POTTERİ XİLAS EDİR 

Nəhayət, ölü şəhərcikdə bir gün canlanma əmələ gəldi, adamlar bir-birinə dəydi: həkimi öldürən adamın mühakiməsi başlanmışdı. Şəhərdə hamının sözü-söhbəti ancaq bu haqda idi. Tom bu söhbətlərdən heç cürə yaxa qurtara bilmirdi. Qətl haqqındakı hər bir söz onun qəlbini dondurur, vicdanı təmiz olmadığına və qorxduğuna görə elə bilirdi ki, bu sözləri qəsdən, onu yoxlamaq üçün deyirlər. O, başa düşürdü ki, həkimin öldürülməsində onun xəbərdar olduğundan şübhələnməyə heç bir əsas yoxdur, bununla belə, həmin danışıqları eşitdikdə ürəyi sakit ola bilmirdi. Bədəninə üşütmə gəlirdi. O, Heki çəkib xəlvət bir yerə apardı ki, onunla sərbəst danışa bilsin. Heç olmasa bir-iki kəlmə danışıb ürəyini boşaltsa, özü kimi əzaba düçar olan bir adamla dərdini bölüşsə vəziyyəti bir qədər yüngülləşərdi. Bundan başqa, o yoxlamaq istəyirdi ki, görsün Hek ağzından söz-zad qaçırmayıb ki. 

- Hek, sən bir adama söz-zad deməmisən ki? 
- Nə barədə? 
- Özün bilirsən, nə barədə. 
- Əlbəttə yox. 
- Bir kəlmə də? 
- Vallah, heç bir kəlmə də! Nə üçün xəbər alırsan? 
- Elə-belə, qorxurdum... 
- Bilirsənmi, Tom Soyyer, bu məsələnin üstü açılsaydı biz səninlə bircə gün də sağ baş gəzdirə bilməzdik. Özün ki, yaxşı bilirsən. 

Tomun ürəyi bir qədər arxayın oldu. O, azacıq susduqdan sonra dedi: 
- Hek, yeqin ki, səni heç kim bu barədə danışmağa məcbur edə bilməz, elə deyilmi? 
- Danışmağa? İstəsən ki, o hindi məni küçük kimi boğub çaya atsın, onda, əlbəttə, danışaram. Ancaq elə belədə çətin ağlım kəsir, ağzımdan bir söz çıxa. 
- Elə isə hər şey öz qaydasındadır. Necə ki, ağzımızdan bir söz çixmayıb, heç kəsin bizimlə işi olmaz. Ancaq gəl bir də and içək. Hər halda zərəri olmaz. 
- Yaxşı. 
Onlar bir daha əl təntənəli surətdə dəhşətli bir and içdilər. 
- İndi camaat arasında nə danışıq gedir, Hek? Mən cürbəcür sözlər eşidirəm.
– Nə danışacaqlar? Elə hamının dilində Mef Potterdir, ayrı bir söz yoxdur. Eşidəndə məni tər basır, az qalıram qaçıb bir tərəfdə gizlənəm. 
- Mən də lap sənin kimiyəm. O bədbəxtin işi bitib! Sənin heç ona yazığın gəlmirmi? 
- Necə gəlmir? Doğrudur, vecsiz adamdır, ancaq heç kəsi incidən deyil. İşipeşəsi balıq tutub satmaq, bir qədər pul əldə elədikdən sonra içib küçələrdə veylveyl gəzməkdir. Axı elə biz hamımız onun kimiyik, hamımız deyəndə, keşişlərzadlar hamısı elədir. Ancaq özü pis adam deyil, bir dəfə yeməyə vur-tut bircə xırda balığı vardı, onun da yarısını kəsib mənə verdi. Bundan başqa işim düz gətirməyəndə həmişə mənə köməyi dəyibdir. 
- Hə, mənim özümə də kömək edib, qarmağını düzəldib, tilovumu bağlayıb. Kaş onu birtəhər qaçırda biləydik. 
- Necə qaçırda bilərik! Bir də ki, nə xeyri var, yenə də tutacaqlar. - Elədir, tutmasına tutacaqlar. Ancaq müqəssir olmadığı bir iş üstündə onu o qədər söydüklərini eşidəndə adamın bağrı çatlayır. 

- Mən də dözə bilmirəm, Tom. Aman Allah, bilsən necə də asıb-kəsirlər! Deyirlər ki, Yer üzündə onun kimi cani olmayıb, beləsini çoxdan asmaq lazım idi... Nə bilim nələr danışmırlar... 
- Bəli, elə hey danışıq gedir. Bir də mən eşitmişəm ki, Mef Potteri həbsxanadan buraxsalar camaat onu mühakiməsiz öldürəcək. 
- Elə də olacaq, lap yəqin. 

Uşaqlar uzun-uzadı danışdılar, ancaq bununla ürəkləri sakit olmadı. Qaranlıq düşən kimi onlar düzənlikdəki balaca həbsxananın ətrafında gəzişməyə başladılar. Bəlkə də onlarda tutqun bir ümid var idi ki, bütün bu dolaşıqlığı aradan qaldıra biləcək xoşbəxt bir təsadüf baş verəcəkdir. Lakin heç bir hadisə baş vermədi, görünür nə mələklər, nə hurilər bədbəxt dustağın halı ilə maraqlanmırdılar. 

Uşaqlar bir neçə dəfə etdikləri işi bir də təkrar etdilər: onlar barmaqlığın arasından Potlerə tütün və kibrit verdilər. O, aşağı mərtəbədə idi, keşiyini çəkən də yox idi. Belə hədiyyələr üçün Potter təşəkkür etməyə başladıqda uşaqlar həmişə vicdan əzabı çəkərdilər, bu dəfə isə onlar həmişəkindən daha artıq xəcalət çəkdilər. Potter sözə başladıqda onlar özlərini ən qorxaq və xain adam kimi hiss etdilər. 

Potter deyirdi: 
- Uşaqlar, siz çox mehribansız, şəhərdə hamıdan artıq mənə siz mərhəmət göstərmisiniz! Bu mənim heç bir zaman yadımdan çıxmaz. Elə hey öz-özünə deyirəm: "Şəhərdə bir elə uşağın çərpələngini, qarmağını təmir eləmişəm, çətin işlərinə kömək eləmişəm, balıq ovlamaq üçün yaxşı yerləri onlara göstərmişəm, dostluq eləmişəm, ancaq bu dar gündə onların hamısı yazıq qoca Mefi atmışdır. Bu pis gündə mənim dadıma çatan ancaq Tom və Hekdir. Onlar məni unutmamışlar, öz-özümə deyirəm ki, heç mən də onları unutmayacağam! Hə, uşaqlar, mən yamanca iş tutdum! O vaxt sərxoş olmuşam, başım dumanlı olub, yoxsa ki, belə iş tutmazdım. İndi bununçün məni asacaqlar, haqlıdırlar, nə demək olar. Bəzən deyirəm ki, bəlkə də elə bu yaxşıdır. Axır ki... Sizin qanınızı qaraltmaq istəmirəm, axı mənimlə dostluq etmisiniz. Ancaq, uşaqlar, məndən sizə nəsihət olsun: həbsə düşmək istəmirsinizsə ömründə dilinizə içki vurmayın... Bir balaca dala çəkilin - bax, belə. İnsana bədbəxtlik üz verəndə yaxşı dostu yaxında görmək bilsəniz nə qədər xoşdur. Axı sizdən başqa mənim yanıma gələn yoxdur. Mehriban dostlar, mehriban, mərhəmətli uşaqlar. Birbirimizin çiyninə çıxın ki, mən sizə toxuna bilim. Bax, belə. Əlimi sıxın, sizin əliniz kiçikdir, barmaqlığın arasından keçər, amma mənimki böyükdür, keçmir. Bu balaca, bu zəif əllər bədbəxt Mef Potterə nə qədər kömək edirlər! Bacarsaydılar, yəqin ki, daha böyük köməklik edərdilər. 

Tom evlərinə çox bikef qayıtdı və o gecə qorxulu yuxular gördü. Səhərisi gün o, məhkəmə binasının ətrafında dolaşırdı. Onu elə bil ki, salona dartırdılar, lakin böyük çətinliklə özünü saxlayırdı. Hek də Tom kimi həyəcan keçirirdi. Uşaqlar mümkün qədər bir-birlərindən qaçmağa çalışırdılar, lakin anlaşılmaz bir qüvvə onları yaxınlaşdırırdı. Məhkəmə salonundan bir adam çıxdıqda Tom qulaqlarını şəkləyirdi ki, görsün nə deyəcəklər, lakin hər dəfə pis xəbərlər eşidirdi, bədbəxt Potterin bogazına keçirilən ilgək get-gedə daralırdı... İkinci günün axırında hamı danışırdı ki, hindi Co öz sözünün üstündə möhkəm durur, məhkəmənin nə qərar çıxaracağına şübhə ola bilməz. 

Həmin gecə Tom evlərinə çox gec qayıdıb pəncərədən içəri girdi. O, bərk həyəcanlı idi. Bir neçə saat onun gözlərinə yuxu getmədi. Səhərisi gün hamı məhkəmə binasının qabağına toplaşmışdı. Zal ağzınadək adamla dolu idi. Çox gözləmək lazım gəlmədi. Nəhayət, məhkəmə üzvləri bir-bir çıxıb öz yerlərini tutdular. Bir azdan əldən düşmüş bədbəxt Potteri qolları qandallı gətirib elə yerdə oturtdular ki, hamı onu görə bilsin. Həmişəki kimi özünü tox tutmuş olan hindi Conu da hər tərəfdən görmək olurdu. Yenə də sükut çökdü. Nəhayət, hakim gəldi, şərif məhkəməni açıq elan etdi. Həmişə olduğu kimi vəkillər yenə də öz aralarında pıçıldaşmağa, kağızları varaqlamağa başladılar. Bütün bu xırda işlər görülüb qurtarana kimi zalda təntənəli bir sükut hökm sürürdü. Hamı intizarda idi. 

Şahidi çağırdılar. O, təsdiq etdi ki, qətl baş verən günü Mef Potteri çayda əlüzünü yuduğunu və o saatca da qaçdığını görmüşdür. Prokuror bir neçə sual verdikdən sonra vəkilə dedi: 
- Şahidi dindirin. 

Vəkil: 
- Mənim sualım yoxdur, - dedikdə müttəhim bir dəqiqəliyə başını yuxarı qaldırıb, sonra o saatca da aşağı saldı.

İkinci şahid göstərdi ki, bıçaq meyitin yanından tapılmışdır. Prokuror təkrar etdi: 
- Şahidi danışdırın. 
- Mənim sualım yoxdur, - deyə Potterin vəkili cavab verdi. Üçüncü şahid and içərək, hamin bıçağı Potterdə dəfələrlə görmüş olduğunu bildirdi. 
- Şahidi danışdırın. Potterin vəkili yenə də heç bir sual vermək istəmədi. Camaatın sifətində narazılıq əlaməti gözə çarpırdı. Doğrudanmı vəkil müdafiə etdiyi şəxsin həyatını xilas etmək üçün heç bir səy göstərməyəcəkdir? Bir neçə şahid təsdiq etdi ki, Potteri hadisə yerinə gətirdikdə o özünü çox şübhəli aparmışdı. Onları da sorğu-sualsız yola saldılar. 

Mötəbər şahidlər qəbiristanda baş verən hadisəni ətraflı surətdə danışıb Potterin təqsirini əsaslandırdılar, lakin vəkil həmin şahidlərdən birinə də sual vermədi. Camaat arasında narazılıq bildirən boğuq bir uğultu qopdu. Hakim zaldakıları məzəmmətləyib sakit etdi. Bundan sonra prokuror dedi: 

- Tamamilə mötəbər şahidlərin and içərək verdikləri ifadə əsasında biz yəqin etdik ki, bu dəhşətli cinayət hazırda müttəhimlər skamyasında oturmuş bədbəxt tərəfindən baş vermişdir. Biz işi sübuta yetirilmiş hesab edirik. 

Bədbəxt Potterin sinəsindən bir inilti qopdu; o, əlləri ilə üzünü tutaraq məhkəmə zalının ağır sükutunda irəliyə, geriyə yırğalanmağa başladı. Hətta kişilər belə mütəəssir oldular, qadmlar isə Potterin halıııa acıyaraq ağlayırdılar. Bu zaman vəkil yerindən qalxaraq dedi: 

-Möhtərəm hakim, iclasın əvvəlində mən isbat etməyə çalışırdım ki, müdafiə etdiyim şəxs bu dəhşətli cinayəti sərxoşluq nəticəsində, şüursuz olaraq etmişdir. İndi isə mən fikrimi dəyişirəm, ona görə də buna istinad etməyəcəyəm. 
- O, üzünü xidmətçiyə tutaraq dedi: 
- Tom Soyyeri bura çağırın!
Potter də daxil olmaqla hamının üzündə böyük heyrət göründü. Bütün gözlər böyük maraqla, öz yerindən durub şahidlər skamyasında əyləşən Toma dikildi. O, qorxusundan özünü tamamilə itirmişdi. Toma and içdirdilər. 
- Tomas Soyyer, iyunun on yeddisində, gecəyarısına yaxın siz haradaydınız? Tom hindi Conun daşa dönmüş sifətinə baxdı, dili tutuldu. Zalda əyləşənlər nəfəslərini içəri çəkərək diqqətlə qulaq asırdılar. Tom bir kəlmə də danışa bilmirdi. Ancaq bir qədərdən sonra o, cəsarətini toplayıb elə yavaşcadan dilləndi ki, birinci cərgədə oturanlar onun səsini güclə eşidə bildilər: 

- Qəbiristanda. 
- Zəhmət çəkin bir az hündürdən danışın! Qorxmayın. Demək siz... 
- Qəbiristanda idim. Hindi Conun üzündə istehzalı bir təbəssüm gözə çarpdı. 
- Siz Vilyamsın qəbrinin yaxınlığındaydınzmı? 
– Bəli, cənab. 
- Nağıl edin. Ancaq mümkünsə bir az hündürdən. Qəbirlə aranız nə qədər olardı? 
- Buradan sizin yanınıza qədər. 
- Siz bir yerdə gizlənmişdiniz, ya yox? 
- Bəli, gizlənmişdim. 
- Harada? 
- Qəbrin yanındakı qarağacların dalında. Hindi Co xəfifcə diksindi. 
- Yanında adam var idi? 
- Bəli, cənab, mən ora...
- Dayanın, bir dəqiqə dayanın. Zəhmət çəkib yoldaşınızın adını deməyin. Lazım gəldikdə biz onu çağıracağıq. Özünüzlə oraya bir şey aparmışdınızmı? 

Tom tərəddüd etdi, utandığı üzündən məlum olurdu. 
- Danışın, oğlum, utanmayın. Həqiqət adamın başını aşağı etməz. Siz özünüzlə nə aparmışdınız? 
- Bircə... ölü pişik. Salonda gülüşmə qopdu, hakim camaatı sakit etdi. 
- Biz həmin pişiyin skeletini burada təqdim edərik. İndi isə, mənim balam, qorxmayın, nə görmüsünüzcə bircə-bircə hamısını bizə nağıl edin. 

Tom nağıl etməyə başladı. Əvvəlcə onun dili dolaşırdı, lakin get-gedə ürəkləndi, sərbəst danışmağa başladı. Bir azdan sonra zalda Tomun səsindən başqa heç nə eşidilmirdi. Hamının gözü ona dikilmişdi; camaat nəfəsini içəri çəkərək qorxunc hekayətə qulaq asır, Tomun bircə kəlməsini belə nəzərdən qaçırmırdı. Tom aşağıdakı sözləri dedikdə camaatın həyəcanı həddini aşdı: 
-...Doktor taxta ilə Mef Potteri vurub yıxdıqda, hindi Co bıçağı qapıb doktorun sinəsinə... 

Şarapp! Hindi Co, onu tutmaq istəyənləri kənara itələyərək ildırım sürətilə pəncərədən atılıb bir anda gözdən itdi.