Bu gecə Tom ilə Sidi həmişə olduğu kimi saat onun yarısında yatmağa göndərdilər. Onlar gecə duası etdilər, Sid tezliklə yuxuya getdi. Tom isə gözləri açıq yerinin içində uzanaraq, böyük səbirsizliklə işarə gözləyərdi. Artıq ona elə gəlirdi ki, hava yavaş-yavaş qaralmağa başlayır, lakin elə bu zaman saatın on dəfə vurduğunu eşitdi. Bədbəxtliyə bir bax, Tom Sidi oyatmaqdan qorxaraq, yerinin içində ürəyi istədiyi kimi qurdalana da bilmirdi. O, sakitcə uzanıb gözlərini qaranlığa zilləmişdi. Ətrafı cansıxıcı bir sükut bürümüşdü. Yavaş-yavaş bu qaranlıq içərisində çox əhəmiyyətsiz və güclə seçilə bilən səslər eşidilməyə başlandı. Saatın çıqqıltısı eşidildi, köhnə tirlər sirli-sirli səslənməyə başladı.

Pilləkən yavaş-yavaş cırıldadı. Yəqin ki, evdə ruhlar dolaşırdı. Polli xalanın otağından sakit və eyni qaydada təkrar olunan xorultu eşidilirdi. Bu yandan da cırcırama zəhlətökən səsi ilə cırıldamağa başladı. Adamın əlli gözü də olsa, onun harada oturduğunu görə bilməzdi. Sonra Tomu titrətmə tutdu. Çarpayısının baş tərəfində divarda taxta böcəyinin nəhs tıqqıltısı onu qorxuya saldı, bu o demək idi ki, evdə yaxın zamanda birisi öləcəkdir. Sonra gecənin xəfif küləyi haradansa uzaqlardan itin ulartı səsini gətirdi, daha uzaqlarda ona cavab olaraq başqa bir itin ulaması güclə eşidildi.

Tomun tamamilə səbri tükənmişdi. O, qəti əmin oldu ki, vaxt dayanmış və əbədiyyət başlanmışdır, ona görə də istər-istəməz mürgüləməyə başladı. Saat on biri vurdu, lakin Tom bunu eşitmədi. O, yuxuda nə isə görürdü ki, yanıqlı bir pişik miyoltusu onun yuxusuna xələl qatdı. Qonşu otaqda pəncərənin tıqqıltıyla açılmasına Tom yuxudan oyandı. "Pişt, rədd ol buradan!" səsi və anbarın divarına dəyib sınan boş butulkanın cingiltisi Tomun yuxusunu tamamilə qaçiıtdı. O, bircə dəqiqəyə geyindi, sivişib pəncərədən çıxdı; evin qabağındakı xırda tikintinin damı ilə iməkləməyə başladı. O, sürünə-sürünə iki dəfə yavaşca miyoldadı; sonra anbarın damına hoppanıb oradan da yerə düşdü. Heklberri Finn, əlində ölü pişik, artıq orada Tomu gözləyirdi. Uşaqlar yola düşüb, qaranlıqda gözdən itdilər. Yarım saatdan sonra onlar artıq qəbiristanın hasarından keçib, dizə qədər otun içi ilə gedirdilər.

Qərb ştatlarında olan bir çox başqa qəbiristanlar kimi bu qəbiristan da köhnə idi. Şəhərdən mil yarım aralıda bir təpədə salınmışdı. Onun çürüyüb köhnəlmiş ağac hasarı bəzi yerlərdə içəriyə, bəzi yerlərdə isə bayıra tərəf əyilmişdi, heç bir yeri düz deyildir. Qəbiristanı başdan-başa alaq basmışdı. Köhnə qəbirlər uçub dağılmışdı, bircə qəbir daşı da qoyulduğu yerində deyildi; başdaşı əvəzinə yerə basdırılmış taxtalar qabağa-dala əyilərək, sanki özlərinə dayaq axtarırdılar; onları qurd yeyib deşik-deşik etmişdi. Bir zamanlar bu taxtaların üstünə yazılmış "Filankəsin əziz xatirəsinə" sözləri silinib getmişdir. İndi onları gündüz də oxumaq mümkün deyil.

Yüngülcə əsən külək ağacların yarpaqlarını xışıldadırdı, Toma qorxudan elə gəlirdi ki, bunlar ölülərin ruhudur, onları narahat etdikləri üçün şikayətlənirlər.

Uşaqlar çox az, həm də pıçıltı ilə danışırdılar: məzan, zaman və qəbiristanın üzərinə çökmüş təntənəli sükut uşaqlara ağır təsir etmişdi. Bir azdan onlar axtardıqları təzə qəbri tapdılar və qəbrin bir neçə addımlığındakı üç böyük qarağacın dalında gizləndilər.

Özlərinə çox uzun görünən bir müddət ərzində dinməzcə durub gözlədilər.

Haradasa uzaqlarda ulayan bayquşun səsindən başqa bu gərgin sükutu heç nə pozmurdu.

Tomun ağlına ən qorxunc fikirlər gəlirdi. Danışıb söhbət eləməklə birtəhər bu fikirlərdən uzaqlaşmaq lazım idi, ona görə də Tom pıçıldadı:
- Necə bilirsən, Hek? Bizim bura gəldiyimizdən ölülər inciməzlər ki?
- Mən nə bilim! Adam qorxur, elə deyilmi?
- Bəs qorxmaz?

Bir müddət heç biri danışmadı, çünki uşaqlar fikrə getmişdilər. Nəhayət, Tom pıçıltı ilə dedi:
- Bura bax, Hek, sən bilən bu kaftar bizim nə danışdığımızı eşidir?
- Əlbəttə, eşidir. Özü yox e, ruhu eşidir.
Tom bir qədər susub əlavə etdi:
- Mən gərək "cənab Vilyams" deyəydim. Axı, onu incitmək istəmirdim?
Nə edim, hamı onu "qoca kaftar" çağırırdı.
- İndi ki, bu ölülər haqqında danışırsan, onda bir az ehtiyatlı ol, Tom!

Bundan sonra Tom daha danışmaq istəmədi, onlar yenə də susdular.
Birdən Tom Hekin çiynindən tutub pıçıltı ilə dedi:
- Suss!
- Nə var, Tom?

Onlar səslərini içərilərinə çəkərək bir-birlərinə qısılıb durdular.
- Suss! Bax, yenə! Sən bir şey eşitmirsən?
- Mən ...
- Bax! İndi eşidirsənmi?
- Pərvərdigara, onlardır, Tom! Elədir ki, var, onlardır! Bəs indi nə edək?
- Bilmirəm. Səncə onlar bizi görürlər?
- Nə danışırsan, Tom! Onlar qaranlıqda lap pişik kimi görürlər...
Gərək biz heç bura gəlməyəydik!
- Əşi, heç qorxma! Məncə, onlar bızə dəyməzlər. Bizki, onlara bir şey etməmişik. Sakitcə otursaq, bəlkə də heç görmədilər.
- Çalışaram qorxmayım, Tom! Ancaq bilirsənmi, bədənim tir-tir əsir.
- Qulaq as!

Uşaqlar nəfəslərini içəri çəkərək diqqətlə qulaq verdilər. Qəbiristanın uzaq bir küncündən boğuq səslər gəlirdi:
- Bax, ora bax! - deyə Tom pıçıldadı. - O nədir?
- Cəhənnəm alovudur! Uy, Tom, nə dəhşətlidir!
Bir neçə qaraltı onlara tərəf irəliləyirdi, yırğalanan tənəkə fənərdən yerə insan üzündəki çilə bənzər saysız-hesabsız işıq ləkələri düşürdü. Hek tir-tir əsə-əsə pıçıldadı:
- Cin-şəyatindir, lap yəqin! Düz üç dənədir! Tom, daha bizim işimiz bitdi Dua oxuya bilirsənmi?
- Yoxlayaram görüm. Ancaq sən qorxma, onlar bizə toxunmazlar.
"Allah, sən özün bizə şirin yuxu qismət elə..."
- Suss!
- Nə var, Hek?
- Bunlar adamdırlar! Birisı lap yəqin adamdır, səsi Mef Potterin səsinə oxşayır.
- Sən nə danışırsan!
- Mən bilirəm. Bax, tərpənməyəsən. Bizi hardan görəcəkdir? Yenə, yəqin, möhkəm vurub, köhnə əyyaşın biridir!
- Yaxşı, mən səssizcə oturacağam... Nəsə yubandılar. Tapa bilmirlər.

Budur, yenə gəlirlər. İndi tez-tez gəlirlər. Yavaşıdılar. Baho, yenə sürəti artırdılar. Aha, lap az qalıb. İndi düz oldu. Bura bax, Hek, mən o biri səsi də tanıdım: hindi Codur.
- Doğrudur, o özüdür. Hələ harasıdır, bu, cin-şəyatindən də pis olacaqdır!

Görəsən, nə niyyətləri var?

Pıçıltı kəsildi, çünki bu zaman üç kişinin üçü də qəbrin yanına gəlib, uşaqların gizləndikləri yerin bir neçə addımlığında dayandı. Üçüncü adam dilləndi:
- Bax, buradadır.
Danışan adam fənəri yuxarı qaldırdı, onun işığında uşaqlar gənc hakim Robinsonu tanıdılar.

Potter və hindi Co, içərisində kəndir və bel olan bir əl arabası gətirirdilər.

Onlar yükü yerə töküb qəbri qazımağa başladılar. Həkim fənəri qəbrin baş tərəfinə qoydu, üç qarağaca tərəf gələrək oturdu və kürəyini ağacın gövdəsinə söykədi. O, uşaqlara elə yaxın idi ki, əl uzatsaydılar çatardı.

Həkim yavaşca dedi:
- Cəld olun! Ayın doğmağına bir şey qalmayıb.

Mef Potterlə hindi Co cavablarında nə isə mızıldanaraq, qəbri qazımaqda davam etdilər. Bir müddət bellərin cırıltısı və kənara atılan torpağın xışıltısından başqa heç bir şey eşidilmədi. Çıxan səslər çox yeknəsəq idi. Nəhayət, belin ağzı taqqıltı ilə tabutun qapağına doydu bir-iki dəqiqədə də keçdikdən sonra Potter hindi Co ilə birlikdə tabutu çəkib qəbirdən çıxartdılar. Onlar bellə tabutun qapağını qoparıb meyiti çıxartdılar və kobud bir bərəkətlə onu torpağın üstünə atdılar. Ay buludların arasından çıxaraq meyitin solğun üzünü işıqlandırdı. Əl arabası hazır idi, ölünü onun içinə atıb, üstünü adyalla örtdülər və bərk-bərk kəndirlə bağladılar. Potter cibindən iri bir bıçaq çıxarıb kəndirin sallanan ucunu kəsdi və dedi:
- Artıq hər şey hazırdır, cənab Ölüsoyan. Ancaq bir iş var: gərək bir beşlik də verəsiniz, yoxsa buradaca atıb gedəcəyik.
- Bax, belə ha! Belələri ilə elə bu cür də danışmaq lazımdır! - deyə hindi Co yoldaşının fikrinə şərik oldu.
Həkim dedi:
- Bir başa salın görək, bu nə deməkdir? Siz xahiş etmisiniz ki, zəhmət haqqınızı qabaqcadan verim, mən də vermişəm.
- Hələ balaca bir borcunuz da qalır, - deyə hindi Co sözə başladı və ayağa qalxmaqda olan həkimə tərəf getdi. - Beş il bundan əvvəl mən yeməyə bir şey vermənizi xahiş etdikdə siz məni də öz atanızın mətbəxindən qovdunuz, dediniz ki, mən yaxşı niyyətlə gəlməmişəm. Mən and içdikdə ki, yüz il keçsə də əvəzini çıxacağam, atanız məni səfil adıyla həbsxanaya saldırdı. Elə bilirsiniz mənim yadımdan çıxıb? Yox, mən elə adamlardan deyiləm! İndi yaxşıca əlimə keçmisiniz, daha yaxanızı qurtara bilməzsiniz! Anladınızmı?

O, yumruğu ilə həkimi hədələdi. Həkim birdən əlini qaldırdı, hindi yerə sərələndi. Potter bıçağını əlindən yerə salıb çığırdı:
- Ey, mənim dostumla işiniz olmasın!

Bir dəqiqədən sonra onlar artıq həkimlə əlbəyaxa vuruşaraq yeri tapdayır, dabanları ilə torpağı qazıq-qazıq edirdilər. Co sıçrayıb ayağa qalxdı, onun gözləri qəzəbindən odtutub yanırdı. Hindi, Mef Potterin bıçağını yerdən qaparaq ikiqat əyildi, pişik kimi marıda-marıda vuruşanların dövrəsində fırlanaraq fursət gözləməyə başladı. Birdən gənc həkim Potterin əlindən çıxdı, Vilyams üçün baş daşı əvəzinə qoyulmuş ağır taxtanı götürüb, Potteri yerə sərdi. Co fürsətdən istifadə edərək bıçağı lap dəstəsinədək həkimin sinəsinə sancdı. Həkim səndələyərək Potterin üstünə yıxıldı, onu öz qanına buladı. Elə həmin dəqiqədə Ayın üzünü örtən bulud, qorxub qaçan uşaqlardan bu dəhşətli mənzərəni gizlətdi: onlar qaranlıqda yolu itirmişdilər.

Ay yenidən goründükdə Co yerə sərələnmiş ikı adamın başı üzərində dayanaraq, onları seyr edirdi. Həkim nə isə bir neçə anlaşılmaz söz deyib, bir-iki dəfə dərin nəfəs aldı və hərəkətsiz qaldı. Co dilləndi:
- Hə, bununla haqq-hesabı çürütdük!

O, həkimin var-yoxunu soydu. Sonra xəyanət aləti olan bıçağı Potterin sağ əlinə verib, sındırılmış tabutun üstündə oturdu.
Üç, dörd, beş dəqiqə keçdi... Potter tərpənib inildəməyə başladı. Əlini tərpətmək istədikdə bıçağı hiss etdi. Potter onu gözlərinin qabağına tərəf gətirərək, nəzərdən keçirib diksindi və yerə atdı. O, qalxıb otürdu, meyiti öz üstündən kənara itələdi, diqqətlə ona baxdı, sonra ətrafına nəzər yetirdi, hələ də heç bir şey başa düşməyərək, gözlərini Conun gözlərinə zillədi:
- Aman Allah, bu necə olan işdir? - deyə o, soruşdu.
Co yerindən tərpənməyərək dedi:
- Yaxşı olmadı. Axı sən bunu niyə öldürdün?
- Mən! Yox, mən öldürməmişəm!
Bilirsənmi, nə var! Belə danışmağın faydası yoxdur. Bunun səno heç bir köməyi olmaz!

Potter tir-tir əsdi, rəngi ağappaq ağardı:
- Mən elə bildim ki, sərxoşluğum keçəcəkdir. Axı mən bu gün niyə içirdim? İndi də başım özümdə deyil, bura gəldiyimdən indi daha da pisdir. Bura bax, Co, ancaq vicdanla de, bunu doğrudanmı mən etmişəm?
Başım dumanlıdır, heç bir şey yadımda deyil. Co, mən belə istəmirdim, mən onu öldürmək istəmirdim! De görüm, bu necə oldu, Co? Uf, nə böyük bədbəxtlikdir, belə cavan, bacarıqlı bir adama qıymaq olar?!
- Siz onunla vuruşurdunuz, o, taxtanı sənin başına endirdi, sən döşəndin yerə, sonra ayağa qalxdın, lap səndələyirdin, güclə ayaq üstə dura bilirdin, bıçağı götürdün, o səni ikinci dəfə vurduqda düz ürəyinin başına sancdın. Elə bu zaman ikiniz də birdən yıxıldınız və bütün bu vaxtı ölü kimi yerdə qaldınız.

- Uf, heç mən özüm də bilmirdim ki, nə edirəm! Əgər bunu mən eləmişəmsə, onda ölsəm yaxşıdır. Bütün bunları edən zəhrimar araqdır, yəqin ki, əsəblərim də yerində deyil. Mən ömrümdə əlimə bıçaq almamışam, onu necə tutmağı da bilmirəm. Co, heç kəsə bir söz demə! Söz ver ki, deməyəcəksən, axı sən yaşlı adamsan, Co! Mən həmişə sənin xətrini istəmişəm, sənə qahmar durmuşam, yadından çıxmayıb ki? Sən yəqin ki, heç kəsə bir söz deməzsən, elə deyilmi, Co?
- Bədbəxt Potter yalvara-yalvara əlini sinəsinə qoyaraq, həyasız qatilin qarşısında diz çökdü.
- Hə, sən mənimlə həmişə vicdanlı hərəkət etmisən, Mef Potter, mən də bunun əvəzini çıxacağam. Sənə söz verirəm, daha bundan artıq nə deyə bilərəm!
- Co, sən mələksən! Nə qədər ömrüm varsa, sənə duaçı olacağam,
- Potter bunu deyib ağladı.
- Yaxşı, daha bəsdir, indi ağlamaq vaxtı deyil. Sən o tərəfə get, mən də bu biri tərəfə. Tez ol, tərpən. Elə elə ki, burada bir nişandan-zaddan qalmasın.
Potter əvvəl iti addımlarla gedirdi, sonra isə qaçmağa başladı. Co uzun müddət durub onun ardınca baxdı. Sonra dodaqaltı mızıldandı:
- Bir halda ki, o, zərbədən və sərxoşluqdan belə sarsılmışdır, bıçaq onun heç ağlına da gəlməz, yadıa düşsə də, təkcə onun ardınca qəbiristana gəlməz -ürəyi quş ürəyi kimidir, qorxar.
İki-üç dəqiqədən sonra, öldürülmüş həkimə, adyala bükülmüş meyitə, qapaqsız tabuta və eşilmiş qəbirə Aydan başqa heç kəs tamaşa etmirdi. Yenə də ətrafı dərin sükut bürüdü.