Zərif bugecəki kimi qorxunc yuxu görməmişdi. Həmişə üzünə gülümsəyən, onu xoş sözlərlə dindirən Siranuş xala yuxuda əcinnə sifətində onu boğurdu. Suren dayının əlində tutduğu iti qılıncdan damla-damla qan süzülürdü. Bu qan onun üst-başına və ən çox da gözlərinə çilənmişdi. Əlində qan süzülən qılınc olan Suren dayının gözləri qan süzülən qılıncdan çox-çox qorxunc görünürdü. Onların qızları olan Süsən və Rozanın əlləri, ətəkləri daşla dolu idi. Hamısını da Siranuş xalanın əlində boğulan Zərifin başına yağdırmağa hazır idilər. Bütün bu dəhşətlərin hamısına dözmək olardı, təkcə Zərifin səsi çıxıb, “Ana!” — deyə çağıra bilsəydi. Yaxşı ki, qızcığaz yuxudan tez ayıldı. Yoxsa ürəyi partlayacaqdı. Gözünü açanda özünü qan-tər içində gördü. Bu əzab və işgəncənin yuxu olduğuna sevindi, heç kimi səsləmədi. Bilirdi ki, səhərlər ata-anası onu yuxuda qoyub işə gedirlər. Yatağından qalxmaq istədi, ancaq qalxa bilmədi. Elə bil üstünə daş qalamışdılar. Acı-ağrıdan əl-qolunu tərpədə bilmirdi. Handan- hana özünü ələ alıb yatağından qalxdı.

 

Günəş çoxdan çıxmışdı. Havada yazın nəfəsi duyulurdu. Eşikdə sərçələrin civiltisindən qulaq tutulurdu. Eşiyə çıxdı ki, əl-üzünü yuyub, toyuqlarına dən səpsin. Əlini eyvanın qırağındakı lüləkli parça aparanda gördü ki, bomboşdur. Axı anası səhərlər onu doldurub qoyur ki, qızı əl-üzünü yusun. Gördü ki, yer yaşdır, kimsə onun suyunu yerə boşaldıb. Parçı doldurmaq üçün həyətə düşəndə gördü ki, atasının dünən əkdiyi qızılgül kollarını kimsə sındırıb, əzib. Əl-üzünü yuyub, anbardan bir sini dən götürüb toyuqları düdülədi. Toyuqlar gəldi. Ancaq Lari xoruzla Papaqlı fərə gözünə dəymədi. Axtardı, axtardı, tapa bilmədi.

 

Çay-çörəyini yeyib küçəyə çıxdı. Süsəngilin doqqazına yanaşdı. Süsənlə Roza, iki bacı həyətdə oynayırdılar.

 

— Süsən, ay Süsən! Süsən, ay Süsən!

 

Zərifin beş addımlığında olan nə Süsən, nə də Roza ona hay verdilər. Zərif həyətə keçdi, onlara yanaşdı.

 

— Bizim Ları xoruzla Papaqlı fərə sizin həyətə gəlməyib?

 

Qızların heç birindən səs çıxmadı. Üzlərini yana çevirib ağızlarını büzdülər. Zərif gözlərinə inanmadı. Gördüyü dəhşətli yuxunu xatırladı. Ona elə gəldi ki, bu saat qızların anası çıxıb öz əcinnə barmaqları ilə onu boğacaq, ondan tamamilə üz döndərən Süsən və Roza başına daş yağdıracaqlar. Qız qorxub geri, döndü. Bağ-bağçanı gəzib Lan xoruzu və Papaqlı fərəni axtardı, axtardı, tapa bilmədi. Son zamanlar toyuqların itməsi birinci dəfə deyildi...

 

Zərif nə toyuqların itməsinə, nə parçın suyunun kimsə tərəfindən dağıdılmasına, nə gül kollarının sındırılmasına, nə onunla həmişə bir yerdə oynayan qonşu qızların onun çağırışına səs verməmələrinə, nə də gördüyü o qorxunc yuxulara inana bilirdi.

 

Gün batdı, ata-anası işdən qayıtdı. Qız toyuqların itməsini atasına, gördüyü qorxunc yuxusunu isə anasına söylədi. Ona elə gəldi ki, toyuqların itməsinə atası ondan çox məyus oldu. Ona elə gəldi ki, söylədiyi bu qorxunc yuxudan anası ondan da çox qorxdu. Ancaq nədənsə, heç biri dinib-danışmadı.

 

Balaca Zərif buna çox təəccüb edirdi.

 

Son günlər nə Siranuş xala onlara gəlirdi, nə də anası onlara gedirdi. Hətta bir dəfə gözü ilə gördü ki, Surenlə üz-üzə gələn atası salamlaşmadı, ondan yan ötüb keçdi.

 

Qız yenə səhəri gün öz adəti üzrə yuxudan durdu, əl-üzünü yudu, toyuqları səsləyib dən səpdi. Sonra darıxıb küçəyə çıxdı. Bir də gördü ki, Süsəngilin həyətindədir. Aralarında heç nə olmayıbmış kimi üzünü ona tutaraq:

 

— Süsən, gedək dərəyə bənövşə yığmağa, — dedi.

 

— Süsən, ay Süsən.

 

Süsəndən səs çıxmadı. O, Zərifə dilini çıxardaraq qaçıb bacısı Rozanın yanına getdi. Zərif kor-peşman onların həyətindən çıxdı. Yazıq qız bilmirdi, kimlə oynasın, hara getsin. Üzüaşağı yollandı, gəlib dərəyə yetişdi. Kol dibində yenicə açılıb-boylanan bənövşələri görüb sevindi. Bənövşələr boynunu bükərək elə bil bu kiçik qızın yolunu gözləyirdi.

 

Zərif əlini uzadıb kol dibindən bir bənövşə üzdü. O ovcundan bu ovcuna qoyaraq bu zərif çiçəyə doyunca tamaşa elədi. Sonra da dəstə bağlamaq üçün onları dərməyə başladı. Nə az, nə çox, iki dəstə bağladı.

 

— Biri atamın, biri də anamın, — dedi.

 

Zərif geri dönəndə elə bil Süsənlə Roza pusquda dayanmışdılar. Doqqazlarında kəsdilər qızın qabağını. Bənövşə dəstələrinin ikisini də onun əlindən alıb, özünü də döydülər.

 

Zərif ağlaya-ağlaya evə döndü. Həmin gündən Zərifin qara günləri başladı. Qorxusundan gülünün alınması, döyülməsini ata-anasına demədi. O bilirdi ki, bu kənddə ermənilər onlardan çoxdur. O bilirdi ki, qohum-əqrəbaları bu doğma kəndi çoxdan tərk etmişdilər. O bilirdi ki, bu hədə-qorxulara dözməyib bir gün onlar da bu doğma od-ocaqlarını tərk etməli olacaqlar.

 

Zərif indi nə gecə ifritə sifətində onu boğan Siranuş xaladan, nə qılıncından qan daman Suren dayıdan inciyirdi. Heç Rozadan da bir o qədər incimirdi. Ona dərd olan Süsənin dönüklüyü idi. Axı Süsən hər yaz gələndə özü onu səsləyib dərəyə bənövşə yığmağa gedərdi. Axı Süsən dərdiyi bənövşələrdən bağladığı dəstənin birincisini Zərifə verərdi. Axı onlar ikisi də bu payız birlikdə məktəbə gedəcəkdilər. Axı anası Zərifə tikdiyi güllü ipək dondan birini də Süsənə tikmişdi. Axı onlar təzə tövlə tikəndə iməcilikdə ən çox can yandıran Suren dayı olmuşdu. Zərif bu sualların burulğanında boğulub qalır, bir yana çıxa bilmirdi. Bu dəhşətli sualların burulğanlarında batıb boğulan təkcə Zərif deyildi, həm də onun ata-anası idi. Zərif neçə gün idi, təkliyə dözürdü. Ancaq bu səhər səbri lap tükəndi. Ayaqlarını sürüyə-sürüyə Süsəngilə getdi.

 

Süsən həyətdə tək oynayırdı. Birayaq-birayaq gedib ona yanaşdı. Özünü toplayıb:

 

- Ay axçı, mən sənə nə pislik eləmişəm? — dedi.

 

Süsən üzünü yana çevirdi, Zərif ondan əl çəkmədi. Sualını bir də təkrar etdi. Nəhayət, Süsən dilləndi:

 

— Sən türksən, — dedi, — siz bizim düşmənimizsiniz. Anam deyir ki, səninlə oynamayım.

 

Zərif baxdı-baxdı, bu qızın sözlərindən heç nə anlamadı. Nə türk sözünü, nə də düşmən sözünü. Yenə kor-peşman evlərinə döndü. Axşam atası işdən gələndə onun boynuna sarılıb soruşdu:

 

— Ata, düşmən nədir?

 

Atası bir qədər duruxdu, bilmədi qızına nə cavab versin.

 

— Qızım, bu sözü kimdən eşitmisən?

— Süsəndən. O dedi ki, biz düşmənik.

— Qızım, düşmən onlardı, biz dostuq.

— Bəs türk kimdir?

— Türk bizik, qızım.

— Bəs biz azərbaycanlı deyilik?

— Yox qızım, Azərbaycan bizim torpağımızın adıdır. Bizi türk dünyasından ayırmaq üçün millətimizi, dinimizi, əlifbamızı əlimizdən alıblar. Böyüyəndə bunların hamısını biləcəksən.

 

Ata bu sözləri dedikcə onu qəhər boğurdu. Gözləri yaşla dolub- boşalırdı. Bu zaman elə kimsə çəpərin üstündən, atasının gözünün qabağında həyətə bir vərəq yazılı kağız atdı. Ata cəld kağızı götürüb oxudu. “Siz türklərə kəndi boşaltmaq üçün üç gün vaxt verilir. Getməsəniz, bəxtinizdən küsün!”

 

Atanı elə bil ildırım vurdu. Bütün ev-eşik, həyət-baca başına fırlandı.

 

Həmin məktubdan sonra gecəni gündüzə qatıb yır-yığış elədilər.

 

Verilən vədə səhəri gün tamam olurdu. Onlar bu axşam qaranlıq düşən kimi dağla, daşla aşağı qaçmalı idilər, hər üçü paltarlarını üst-üstə geyinmişdilər. Ata-ana hərəsi iki çanta, iki bağlama düzəltmişdi. Toyuqlarını hindən, itlərini zəncirdən açıb buraxmaq qalırdı.

 

Ata elə bil öz əli ilə əkib-yetişdirdiyi ağaclarla vidalaşırdı. Ana gözüyaşlı halda astadan bayatı deyib xanimani ilə vidalaşırdı. Zərif isə gözə dəymirdi.

 

Qəfildən onların evlərinin üstündən güllələr açılmağa başladı.

 

Ata da, ana da özlərini itirdilər. Atəş çoxaldı, güllə yağış kimi yağmağa başladı. Ata-ana dünəndən hazırladıqları çantalarını götürməyə, itlərini zəncirdən, toyuqlarını hindən belə açıb buraxmağa macal tapmadılar. Təlaş içində Zərifi axtardılar. Qız elə bil yoxa çıxmışdı. Atılan atəşlər isə onlara aman vermirdi.

 

Bağın ayağına doğru qaçmağa başladılar. Xeyli uzaqlaşandan sonra bir təpənin üstünə çıxıb evlərinə tərəf boylandılar. Gözlərinə inanmadılar. Evləri od-alov içərisində alışıb-yanırdı.

 

Ata dərindən ah çəkərək:

 

— Ay namərd Suren, — dedi, — bu sənin işindi. Yəqin, uşağı da öldürəcəklər.

 

Artıq onların ayaqları yer tutmurdu. Qonşu kəndlərdən də dərə boyu qaçıb aşağıya tökülürdülər. Ata nə qədər təkid edirdisə, ananı beli bükülü halda oturduğu yerdən tərpədə bilmirdi.

 

— Heç hara gedən deyiləm. Balamla burda öləcəyəm.

 

Qorxudan səslərini çıxarıb doyunca ağlaya da bilmirdilər. Kəndin itləri aramsız ulaşırdı.

 

Gecəni soyuğun, sazağın içində dirigözlü açdılar. Dan yeri söküləndə ata ananı zorla razı salıb uşağın dalınca yollandı. Ayın aydınlığı olduğundan səhər toranlığı aydın görünürdü. Ata bağlarının ayağında dayanıb evlərinin, tövlələrinin son tüstülərinə tamaşa etdi. Cəsarət edib evlərinə yaxın düşə bilmədi. Qızı Zərifin sağ qalmasına bütün ümidi tamam kəsildi. Kəsə cığırla geri dönəndə artıq səhər açılmışdı. Kol dibindən yenicə açılmış bənövşələr boylanırdı. Ata gözüyaşlı qızını xatırladı. Axı Zərif hər yaz gələndə bu zərif bənövşələrdən dəstə bağlayıb ona bağışlayardı.

 

Ata yol gözləyən anaya nə cavab verəcəyini və onu yerindən qaldırıb bu qaçanlar dəstəsinə necə qoşacağını bilmirdi. Ata bu fikir-xəyal içində qarşısındakı kolun dibində bir qaraltı gördü. Yaxın gəldi. Bu, qız uşağının cəsədi idi. Şaxtadan qaralıb bozarmış bu cəsəd onun ciyərparası olan Zərif idi. Qız al-qanın içindəydi. Köksündə neçə-neçə güllə yarası vardı. Sıxılmış ovcunda isə qanlı bənövşə çiçəkləri!

 

Ata gözlərinə inanmadı. Cəsədi paltarlarından tanısa da, qaldırıb üzünə baxdı. Dizləri qatlandı, yerə oturdu. Balasının üzünə heyrətlə baxdı. Zərif barmaqlar arasından boylanan qanlı bənövşələri görüb var səsi ilə hayqırmaq, bu vəhşiliyi, bu ədalətsizliyi bütün dünyaya car çəkmək istədi. Ancaq bacarmadı.

 

Qızını qolları üstündə qaldırıb, şaxtadan donub bozarmış üzündən öpdü. Sonra ananı qoyub gəldiyi səmtə yollandı.

 

25.02.2022