Afrika ölçüsünə görə Avrasiyadan sonra ikinci qitə və Yer kürəsinin ən isti materikidir.  Hesab olunur ki, Afrika bəşəriyyətin beşiyidir. 150 min il əvvəl burada ümumi əcdadlarımız yaşayıb. Kiçik  bir insan qrupunun nəsilləri buradan bütün Yer üzünə yayılıb. 

 

Ekvator  Afrikanı,  demək olar, ortadan bölür. Orta əsrlərdə insanlar düşünürdülər ki,  ekvatorda Günəş  Yer kürəsinə çox yaxınlaşır. Odur ki, dənizin suları çox isti, insanların dərisi isə qapqaradır.  Əslində isə ekvator planetimizi Şimal və Cənub yarımkürələrinə  ayıran şərti xətdir.

 

Planetimizin bu hissəsində  Günəş düz başımızın üzərində dayanır. Burada tikili  və bitkilərin kölgəsi olmur. Günəş şüaları çəpinə deyil,  düz aşağı düşəndə yeri, havanı və suyu çox güclü qızdırır. Efiopiyadakı Dallol Afrikada ən isti yerdir.  Burada temperatur +58,4ºC-yə  qədər yüksəlir.  Yerli sakinlər inanırlar ki,  Dallol vulkanı cəhənnəmin qapısıdır.

 

Buralar  Yer kürəsini deyil,  tamamilə başqa  qızmar və müəmmalı planeti xatırladır. Eramızdan əvvəl 609-595 illərdə Misir şahının xidmətində olan dənizçilər Afrikanı dolanıblar.  Sahil zolağında  yaşayış məskənləri və şəhərlər salınıb, səhralarda karvanlar hərəkət edib.

 

Lakin cəngəlliklərə daxil olmaq  və ya səhralarda məskunlaşmaq arzusunda olanların sayı az olub. Afrikanın sərt iqliminə yalnız yerli tayfalar uyğunlaşıblar: səhrada məskunlaşan köçəri tuareqlər; meşə adamları, planetimizin ən balacaboy sakinləri - piqmeylər; ucaboylu və döyüşkən maldarlar – masailər; gözəl ovçular - buşmenlər və Afrikanın  irili-xırdalı digər xalqları. 

 

XV-XIX əsrlərdə avropalıların materikə ayaq basması yerli sakinlər üçün  əsl fəlakətə çevrilib.  Silahlanmış ağdərili adamlar afrikalıları əsir götürüb,   başqa ölkələrə aparıb, köləyə çeviriblər.  Avropa ölkələri Afrikanın təbii sərvətlərini talamaq, heyvanlarını ovlamaq, silahlarını sınaqdan keçirmək üçün bu torpaqları öz aralarında bölüblər.  Afrika yalnız  XX əsrin ortalarına doğru  müstəmləkə zülmündən azad olub. 1963-cü ildən başlayaraq Afrika qitəsi hər il mayın 25-də Qurtuluş Gününü qeyd edir. Təbii sərvətlərinin zəngin olmasına  baxmayaraq, Afrika ölkələrinin çoxu hələ də  yoxsulluq içindədir.

 

Əlcəzair, Konqo, Sudan Afrikanın ən böyük ölkələridir. Əhalinin ən sıx yaşadığı ölkə Nigeriyadır: 166 milyon nəfər. Afrikada böyük və müasir şəhərlər də var: Kinşasa, Loqos, Qahirə, Pretoriya... Lakin insanlar meqapolislərin hüdudlarından kənarda çətin təbii şəraitdə salamat qalmaq üçün qədim ənənələrə uyğun yaşayır, qədim sənətləri qoruyub saxlayır, milli paltarlar geyinir, təbii  materiallardan evlər tikirlər. Məsələn, somba xalqı gildən ev tikir.  Hər cür küləyə davamlı belə evləri dairəvi formada inşa edirlər.  Afrikalılar özlərini  mahnı və rəqssiz təsəvvür edə bilmirlər.  Danışırsınızsa,  deməli, oxumalısınız,   yeriyirsinizsə,  rəqs də etməlisiniz.  Afrikanın  ən populyar  musiqi alətləri müxtəlif təbillərdir. 

 

Musiqiçilər bu təbillərin köməyi ilə nəinki əhval-ruhiyyəni əks etdirir, həm də  ölüm, doğum və təhlükə barədə xəbərdarlıq edirlər.  Hazırda Afrika ritmləri bütün dünyanı fəth edib. 

 

Ekvatorda  və onun ətrafında  tez-tez yağışlar yağır. Ona görə də burada rütubətli, həmişəyaşıl meşələr  bitir. Ekvatordan şimalda və cənubda onları  seyrək meşələr və savanna – çöllər əvəzləyir, daha sonra yerini səhraya verir.  Afrikanın üçdə bir hissəsi su çatışmazlığından əziyyət  çəkir.

 

Planetimizin  ən böyük səhrası sayılan Böyük Səhranın mərkəzi illərlə yağış üzü görmür. Ucsuz-bucaqsız səhranın ərazisi Avstraliyadan böyükdür və müxtəlifdir: gilli, daşlı və qumsallıdır. Qum təpələrinin  hündürlüyü 430 metrə çatır. Güclü külək elə bir qasırğa qoparır ki, onun tozu  hətta Avropa buzlaqlarına gedib çatır, qırmızı rəngdə olduğu üçün onun Afrikadan gəldiyi dərhal aydın olur. 

 

Bir vaxtlar Böyük Səhrada şırhaşırla çaylar axarmış. Buralar ovçuların və balıqçıların məskəni imiş. Onlar özlərindən sonra qayalarda  minlərlə  şəkil – petroqlif qoyub gediblər. Alimlər məhz qayaüstü rəsmlər vasitəsilə Böyük Səhranın bir vaxtlar zəngin heyvanat aləminə malik yamyaşıl yer olduğunu, burada insanların məskunlaşdığını öyrəniblər.

 

Afrikanın əsas çayı olan Nil uzun müddət dünyanın ən uzun çayı sayılsa da, hazırda birinciliyi  Amerikadakı Amazon çayına verib. Nil vadisi  dünyanın ən böyük vahəsidir. Onun uzunluğu 1,5 min kilometrə çatır.  Vahələrin əsas bitkisi  xurma palmasıdır. Burada yaşayan insanlar Nil çayı sayəsində ildə üç dəfə  məhsul toplayırlar. Əvvəllər Nildə çoxlu timsah olarmış, lakin indi nadir hallarda təsadüf edilir.

 

Afrikanın ikinci çayı Konqo dünyanın ən dərin və bol sulu çaylarından biridir. Bu çay rütubətli ekvatorial və həmişəyaşıl meşələrdən axır və iki dəfə  ekvatordan keçir. 

 

Milyonlarla il əvvəl Afrikada Nqoronqoro vulkanı püskürüb. Nəticədə onun zirvəsi uçub, yerində yaranan kraterə yağış və kiçik çayların sularının dolması nəticəsində gözəl  göl əmələ gəlib. Bu gözdən uzaq yerlər cürbəcür  bitki və heyvan növləri ilə zəngindir.  Hazırda burada  qoruq açılıb. Qoruğun qərbində  Serengeti təbiət parkı yerləşir. Yer kürəsinin  ən böyük dırnaqlılar  sürüsü həmin parkda otlayır.

 

Afrika qorilla, dəvəquşu, qoşabuynuzlu kərgədan, begemot, okapi, antilop və zebr kimi heyvanların vətənidir. Afrika  ən iri quru heyvanlarının – Afrika  fillərinin, ən hündür  zürafələrin, ən yırtıcı şirlərin, planetimizin ən qədim və təhlükəli heyvanları olan Nil timsahlarının  doğma evidir.

 

Bu qitədə məskunlaşan  bütün qeyri-adi  heyvanları sadalamaqla qurtarmaq mümkün deyil. Afrika eləcə də baobab və velviçiya, butulka ağacı, səhləb çiçəyi, qurğuşun ağacı kimi qeyri-adi bitkilər ilə zəngindir. Darı, kalış, bəzi buğda sortları və qəhvə məhz Afrikadan bütün dünyaya yayılıb. 

 

Afrikanın həm heyvanat, həm də bitki aləmi daim mühafizə olunmalıdır. Bir çox növlərə təkcə brakonyerlər deyil, həm də yaşayış mühitinin dəyişməsi təsir göstərir.  Ona görə də Afrikada çoxlu qoruq və milli parklar yaradılıb. Genetika məsələləri ilə məşğul olan  alimlər ilk insanların məhz Afrikada peyda olması barədə  son 20-30 ildə çoxlu faktlar aşkar ediblər.  Sonra onlar “dalğalar” şəklində  bütün dünyaya yayılıblar.  

 

Afrikada indi də buşmenlər adlı qeyri-adi  bir xalq yaşayır.  Onlar 10 min il əvvəl  səhrada  köçəri həyat sürən əcdadlarının həyat tərzini hələ də qoruyub saxlayırlar.