Qalileo Qaliley
Qalileo Qaliley 1564-cü il fevralın 15-də Piza şəhərində yoxsul zadəgan ailəsində anadan olub. O, uşaqlıqdan ağıllı, fərasətli və diqqətli idi. Qaliley atasının məsləhəti ilə Piza Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olub. Lakin təbabətə maraq göstərmədiyindən universiteti buraxıb, riyaziyyat və mexanikanı öyrənməyə başlayıb.
Qaliley 18 yaşında ilk kəşfini edib. Kilsədə çilçıraqların yırğalanmasını müşahidə edən gənc Qaliley görüb ki, çilçırağın yırğalanma müddəti rəqsin amplitudasından asılı deyildir. O dövrdə adi saatlar yox idi. Qaliley müşahidə etdiklərini yoxlamaq üçün nəbzindən istifadə edib və düzgün nəticə çıxarıb. Sonralar bu kəşf əsasında kəfkirli saat ixtira olunub.
Hollandiyada müşahidə borusunun ixtira olunduğunu eşidən Qaliley düşünüb: “Belə borunu gecə səmaya yönəltmək olarmı?” İlk teleskopu Qaliley özü düzəldib. Bu teleskop çox zəif idi: yaxşı binokldan da az - cəmi üç dəfə böyüdürdü. Çox keçmədən Qalileyin müşahidə borusu artıq 32 dəfə böyüdüb və hər aydın gecə səmaya tuşlanırdı. Qaliley Ayda dağları, Günəşdə ləkələri görür! Ləkələr günəş diski üzərində hərəkət edir. Deməli, Yer kürəsi və planetlər kimi Günəş də öz oxu ətrafında fırlanır. Qaliley Yupiterin dörd peykini kəşf edib, Veneranın fazalarını müşahidə edib. Alim aşkar edib ki, Süd yolu çoxsaylı ulduzlar topasıdır.
Qaliley “Ulduzlar haqqında xəbərlər” kitabında müasirlərinə qeyri-adi kəşfləri barədə məlumat verib. Lakin kilsə də sayıqlığını itirmir. Alimi kilsə məhkəməsinə - qorxunc inkvizisiyaya çağıraraq, Qalileyi həbsə atıblar.
1642-ci il yanvarın 8-də 78 yaşında vəfat edən Qaliley Florensiyada Santa-Kroçe kapellasında dəfn olunub. 1992-ci ildə katolik kilsəsi etiraf etdi ki, alimi səhvən mühakimə edib.
18.11.2019