Səs enerjinin bir formasıdır və o, havadan, sudan və görünməyən dalğalar kimi bərk cisimlərdən keçir. Səsləri səs dalğalarının qulaq pərdəsinin titrəməsi nəticəsində eşidə bilirik və bu titrəməmlər beynimizdə sinir siqnallarına çevrilir.

Səs dalğaları

Biz səs dalğalarını görə bilmirik, lakin dalğaların parıldayan sim boyunca necə yayılmasına baxmaqla onların işləmə qaydasını görə bilərik. Simin sonluğu siqnal generatoru adlanan maşın vasitəsilə hərəkət etdirilir. 

Səs dalğaları havada saatda 1190 km və ya 740 mil hərəkət edir. Bu işıq dalğalarından daha zəifdir və bu səbəbdən biz uzaqda olan partlayışı və ya təyyarəni yalnız gördükdən sonra səsini eşidə bilirik. Temperaturdan asılı olaraq sürətin dəyişilməsinə baxmayaraq, səs dalğaları sualtından daha sürətlə, saatda 5000 km və ya 3125 mil olmaqla yayılır. 

Yaxşı titrəmə

Cisimlər səs enerjisini titrəmələr zamanı istehsal edir. Bu gitaranın titrəyən simləri molekulların havada bir-birilə toqquşmasına səbəb olur və bu toqquşma hovuzda ləpələr kimi səslərin ətrafa doğru yayılmasına səbəb olur. 

Səslərin yüksəkliyi Disebil şkalası ilə ölçülür. Ən sakit səsin 0 dB, on dəfə uca səsin 20 dB və 1000 dəfə uca səsin 30 dB kimi müəyyən edildiyi bu üsulu riyaziyyatçılar “tir şkalası” adlandırır.

Səslərlə görmə: səs dalğaları cisimlərdə işıq dalğaları ilə eyni formada əks olunur. Delfinlər və yarasalar bu səsləri görərək ətrafındakı cisimləri tanımaq xüsusiyyətinə malikdirlər. Səs dalğalarını şəkilə çevirə bilən müasir kompyuter proqramları ilə biz də onları görə bilərik.

Yarasa səsləməsi: yarasaların çıxardığı exolokasiya səsləri uca olsa da, o qədər yüksək tonallıqdadır ki, insanların çoxu bunu demək olar ki, eşidə bilmir. Yarasaların inanılmaz itieşitmə qabiliyyəti və yaxından gələn zəif səsləri duyma bacarığı, ovları və maneələri ayırd edə bilməsinə imkan verir.  

Gərginlik və ton 

Bizim səsləri eşitməyimizin forması səs dalğalarının şəklindən asılıdır. Səs dalğalarının yerləşməsi səslərin tezliyi və ya gərginliyinə təsir edir. Belə ki, sıx toplanmış səslər daha yüksək gərginlikli, ətrafa yayılmış səslər isə daha aşağı gərginliklidirlər.

Zınqırov kimi təmiz tonlaşdırılmış səslər düz səs dalğaları, baraban kimi kobud tonlar isə kələ-kötür səs dalğaları yaradır. 

Səs dalğalarından daha sürətli təyyarələr tərəfindən yaradılan “səs şoku” atmosferdə suyun qatılaşmasını və görünən konuslar və ya buxar həlqələri əmələ gətirməsinə səbəb olur.

Səs səddinin qırılması 

Səs dalğalarından daha sürətli təyyarə səsin sürətini aşan zaman bunu öz səs dalğaları ilə əvəz edir və onları bir yerə itələməklə “səs partlayışı” yaradır. Qamçı şaqqıldaması qamçı ucunun səs səddinin qırması nəticəsində əmələ gələn səs partlamasıdır.