Polkovnik Qrencerford əsl centlmenlərdə olan bütün xüsusiyyətlərə malik idi. O, necə deyərlər, başdan-ayağa əsl centlmen idi, bütün ailəsi də özü kimi xeyirxah və nəcib idi. Onun, necə deyərlər, əsil-nəcabətli, yaxşı cinsdən çıxan adam olduğunu üzündən görmək olurdu, bu isə at üçün əsas olduğu kimi, adam üçün da əsas şərtdir; mən bunu dul qadın Duqlasdan eşitmişdim, o isə bizim şəhərdə birinci əsilzadə idi və bu barədə heç kəs mübahisə belə etmirdi; hətta, cins həyət itindən də pis olan atam da həmişə belə deyərdi. Polkovnik uca boylu, qarabuğdayı adam idi, lakin sifəti solğun idi, üzündə bir damcı belə qan yox idi; o, hər səhər üzünü ülgüclə tərtəmiz qırxırdı; onun nazik dodaqları, bir balaca donqar olan nazik burnu, qalın qaşları, zil qara gözləri var idi; gözləri elə çuxura düşmüşdü ki, elə bil adama mağaranın içindən baxırdı. Alnı enli, saçları isə ağ və uzun idi; çiyinlərinə tökülürdü. Əlləri arıq, barmaqları uzun idi; əyninə hər gün təmiz paltar və kətan kostyum geyirdi, kostyum elə ağ idi ki, baxanda adamın gözləri qamaşırdı. Bazar günləri isə mis düyməli göy frak geyirdi. O, qoz ağacından qayrılmış gümüş dəstəkli əsa gəzdirirdi. Zarafat etməyi qətiyyən sevməzdi, həmişə də astadan danışırdı. Elə səxavətli idi ki, bunu təsvir etmək belə mümkün deyildi, hər bir kəs bunu o saat görür və ona etimad göstərirdi. O çox az-az, həm də çox mehriban gülümsəyirdi. Elə vaxt da olurdu ki, may dirəyi1 kimi qəddini düzəldib, qalın qaşlarını çatıb, gözlərindən od yağdırmağa başlardı, bu zaman adam əvvəlcə tez ağaca dırmaşmaq, bundan sonra isə işin nə yerdə olduğunu öyrənmək istəyirdi. O heç kəsi susdurmalı, sözünü ağzında qoymalı olmurdu; onun yanında hamı özünü necə lazımsa elə də aparırdı. O, qaşqabağını töküb bulud kimi dolanda bu vəziyyət olsa-olsa yarım dəqiqə davam edər, bununla da hər şey qurtarıb gedərdi, sonra bütün bir həftə tam sakitlik jçində keçərdi. 

O, səhərlər öz qarısı ilə birlikdə yemək otağına daxil olanda uşaqlarının hamısı ayağa qalxır, onlara "Sabahınız xeyir!" deyir və qocalar oturmayınca heç biri əyləşmirdi. Bunda sonra Tomla Bob üstündə qrafin olan bufetə yanaşır, bir stəkan viskini su ilə qarışdırıb atalarına verirdilər, o isə stəkanı əlində tutub onların özləri üçün də bu içkidən tökmələrini gözləyirdi; sonra onlar baş endirib deyirdilər: "Ağa, sizin sağlığınıza! Xanim, sizin sağlığınıza!". Qocalar isə başlarını yüngülcə tərpədir, bundan sonra hər üçü içirdi. Daha sonra Bobla Tom qəndin üstünə bir qaşıq su və öz stəkanlarının dibinə bir damcı viski, yaxud alma arağı töküb Bakla mənə verirlər, biz də qocaların sağlığına içirdik. 

Bob böyük qardaş, Tom isə ondan kiçiyi idi; onların hər ikisi uca boylu, enlikürək idi, üzləri gündən qaralmışdı, uzun qara saçları, qara gözləri vardı. Onlar da qoca ataları kimi başdan-ayağa ağ geyinirdilər, başlarına da enli kənarlı panama qoyurdular. 

Ailə üzvlərindən biri də miss Şarlotta idi (onun iyirmi beş yaşı olardı), o, uca boylu, vüqarlı və əzəmətli idi, həm də elə mehriban idi ki, deməknən başa gəlməzdi, bircə gərək onu hirsləndirməyəydin. Hirsləndikdə isə baxışı atasınınkından geri qalmazdı, adam baxanda ürəyi qopurdu. Sifətdən çox gözəl idi. 

Onun bacısı, miss Sofiya da gözəl idi, ancaq o, tamam başqa cür idi: quzu kimi həlim və sakit idi; onun cəmisi iyirmi yaşı vardı. 

Ailə üzvlərinin hamısının, onlara xidmət edən zəncisi var idi, Bakın da zəncisi var idi. Mənə də zənci vermişdilər, ancaq bu zənci heç bir iş görmürdü, çünki mən öyrənmişdim ki, hər işi özüm görüm, Bakın zəncisi isə səhərdən axşama qədər əlləşir, bir dəqiqə boş vaxtı olmurdu. 
Ailədən qalanların hamısı bunlar idi ki, vardı, əvvəllər isə üç oğlanları da varmış, onların üçünü də öldürubmüşlər; bir də ki, Emmelina varmış, o da ölübdür. 

Qocanın çoxlu ferması və yüzə qədər zəncisi var idi. Bəzən on, on beş mil uzaqlıqdan at belində bir yığın qonaq gəlirdi, onlar beş-altı gün qalır, məclislər qurur, qayıqla seyrə çıxır, gündüz meşədə gəzinir, axşamlar isə evdə oynayır, rəqs edirdilər. Qonaqların əksəriyyəti qohum-əqrəba olurdu. Kişilər qonaq gələndə özlərilə tüfəng gətırirdilər. Demək olar ki, hamısı məşhur ağalar, cənablar idi. 

Bu yerlərdə beş, ya altı ailədən ibarət daha bir aristokrat nəsli var idi, bunların hamısının familiyası Şeperdson idi. Onlar da Qrencerfordlar kimi nəcib tərbiyə görmüş, varlı və adlı-sanlı cənablardılar. Şeperdsonlar ilə Qrecerfordların bizim evdən iki mil yuxarıda ümumi körpüləri var idi, mən özümüzünkülərlə körpüyə getdikdə Şeperdsonların qəşəng atlar oynatdıqlarını tez-tez görərdim. 

Bir dəfə gündüz vaxtı Bakla birlikdə meşəyə ova getmişdik; birdən at ayağının tappıltısını eşitdik. Biz bu vaxt yoldan köndələninə keçirdik. Bak qışqırdı: 
- Tez ol! Meşəyə qaç! 

Biz qaçdıq, sonra kolların arasından yola baxmağa başladıq. Azca sonra hərbi adama oxşayan cavan bir oğlan görünürdü; o, atın cüovunu buraxaraq yolla yorta-yorta gedirdi. Onun kamanının üstündən çəpinə bir tüfəng də asılmışdı. Mən bu oğlanı əvvəllər də görmüşdüm. Bu gənc Harni Şeperdson idi. Birdən Bakın tüfənginin gülləsi lap qulağımın dibindən vıyıldayıb keçdi, Harninin şlyapası başından uçdu. O, tüfəngindən yapışıb düz bizim gizləndiyimiz yerə tərəf çapmağa başladı. Ancaq biz durub onu gözləmədik, meşənin içi ilə qaçmağa başladıq. Meşə qalın deyildi, mən güllədən yaxa qurtarmaq üçün tez-tez dönüb dala baxırdım; bu arada gördüm ki, Harni tüfəng ilə Bakı iki dəfə nişan aldı, amma atmadı, geri dönüb gəldiyi tərəfə yəqin ki, şlyapasını götürmək üçün getdi; bunu görməsəm də mənə belə gəldi. Biz qaçıb evə çatmcayadək bir an da dayanmadıq. Qoca centlmenin gözləri əvvətcə alışıb yandı, məncə bu, fərəhdən idi, sonra isə elə bil ki, sifəti əvvəlki şəklinə düşdü və o, xeyli mehriban bir səslə dedi: 
- Kol dibində gizlənib güllə atmaq mənim xoşuma gəlmir. Oğlum, nə üçün yola çıxmadm? 

- Ata, Şeperdsonlar da hec vaxt çıxmırlar. Onlar hər bir üstünlükdən istifadə edirlər. 
Bakın dediklərini dinləyən miss Şarlotta kraliça kimi başını yuxarı qaldırdı; onun burnunun pərələri qalxıb-enir, gözləri parıldayırdı. Cavan oğlanlar qaşlarını çatmışdılar, ancaq bir kəlmə də danışmadılar. Miss Sofiya bu söhbəti eşidəndə ağappaq ağardı, Harninin sağ qaldığını biləndə isə rəngi özünə qayıtdı. 
Mən fürsət tapıb Bakı ağaclar altındakı axurun yanına çağırdıqda və biz onunla ikilikdə qaldıqda, soruşdum: 
- Bak, sən doğrudanmı onu öldürmək istəyirdin? 
- Bəs necə? 
- O sənə neyləyib ki? 
- Mənə heç nə eləməyib. 
- Bəs onu nə üçün öldürmək istəyirdin? 
- Elə beləcə, yalnız ondan ötrü ki, bizim qan düşmənçiliyimiz var. 
- Qan düşmənçiliyi nədir? 
- Bəs sənə nə öyrədiblər? Yoxsa, sən doğrudan da qan düşmənçiliyinin nə olduğunu bilmirsən? 
- Birinci dəfədir ki, eşidirəm. Bir de görüm nədir? 
- Yaxşı, - deyə Bak cavab verdi, - qan düşmənçiliyi bax, budur: elə olur ki, bir adam başqa bır adamla dalaşır, onu öldürür, bu vaxt öldürülən adamın qardaşı da gəlib onu öldürür, sonra onların hər ikisinin qardaşları bir-birlərini öldürürlər, sonra onların əmi oğlanları bu işə qarışırlar, bir-birlərini tamam qırıb çatdıqdan sonra isə nəhayət, düşməsçilik qurtarır. Ancaq bu, uzun əhvalatdır, çox uzun çəkir. 
- Sizin düşmənçiliyiniz çoxdanmı başlayıb? 
- Əlbəttə, çoxdan! Otuz ilə yaxın olar. Bir davaları düşüb, sonar isə bundan ötrü mühakimə olunublar; məhkəmədə uduzan isə gedib udanı güllə ilə vurub öldürüb, əlbəttə ki, bu elə belə də olmalı idi. Onun yerində hər kim olsaydı, belə edərdi. 
- Bak, bəs davaları nə üstə düşüb? Torpaq üstündəmi? 
- Mən bümirəm. Bəlkə də elə torpaq üstündə düşüb. 
- Bəs birinci güllə atan kim ülub? Qrencerford, yoxsa Şeperdsort? 
- Mən hardan bilim? Axı bu lap çoxdan olub! 
- Heç kim də bilmir? 
- Məncə atam, bir də qocalardan bəziləri bilir; ancaq onlar davanın birinci dəfə nə üstündə başlandığını bilmirlər. 
- Bak, öldürülənlər də çox olub, hə? 
- Bəli. Tez-tez görürsən ki, birisini dəfn edirlər. Ancaq hamısını ki, öldürmürlər. Atamın ayağında yekə bir qırma qalıb, ancaq o buna əhərniyyət vermir, bu haqda heç fikirləşmir də. Bax belə, Bobu da bir dəfə bərk bıçaqlayıblar, Tom da iki dəfə yaralanıb. 
- Bak, bəs bu il bir kimsəni öldürüblərmi? 
- Bəli, birin bizdən, birin də onlardan. Bir üç ay bundan əvvəl əmim oğlu Bad meşə ilə çayın o tayına gedirmiş, axmaqlığa bax ki, özü ilə silah da götürməyib, birdən meşənin xəlvət bir yerində dal tərəfdən tappıltı eşidir; baxıb görür ki, keçəl Şeperdson əlində tüfəng onun ardınca çapır; çapdıqca da külək ağ saçlarını yellədir. Bad atdan sıçrayıb kollarm arasında gizlənmək əvəzinə fikirləşir ki, qoca gəlib ona çata bilməz; onlar beləcə var qüvvələrilə beş milə qədər çapırlar, qoca isə get-gedə ona daha da yaxınlaşır; nəhayət, Bad görür ki, işi şuluqdur, güllə kürəyinə deyil, sinəsinə dəysin deyə, atı saxlayıb qocaya tərəf donür, qoca isə lap yaxınlaşır, onu öldürüb yerə sərir. Ancaq qoca çox sevinə bilmir; bir həftə keçməmiş, bizimkilər onun başını batırırlar. 
- Bak, məncə o qoca qorxaq olub. 
- Məncə yox. Qətiyyən yox. Şeperdsonların arasında bir nəfər də olsun qorxaq yoxdur. Qrencerfordların arasında da qorxaq yoxdur. Bir dəfə həmin qoca üç nəfər Qrencerfordla mərd-mərdanə vuruşur, yarım saat onlara güc gəlir. Hamısı atlı imiş, o isə öz atından düşüb bir yığın odunun arxasında gizlənir, özünü güllədən qorumaq üçün atı qabağında saxlayır. Qrencerfordlar atdan eninirlər, qocanın ətrafında çaparaq onu gülləyə tuturlar, o da onlara güllə yağdırır. Axırda o da, onun atı da bərk yaralı halda evə qayıdır, Qrencerfordlar isə evə bir ölü, bir də yaralı gətirirlər, həmin yaralı da o birisi gün ölür. Yox, ser, kimə qorxaq adam lazimsa, onu nahaq yerə Şepcrdsonların arasında axtarmağa vaxt sərf etməsin, orda elələri yoxdur. 

O birisi bazar günü biz hamımız atla üç milə qədər uzaqlıqda olan kilsəyə getdik. Kişilər özlərilə tüfəəng götürmüşdülər, Bak da götürmüşdü; tüfəngləri dizləri arasında tutmuş, ya da divara söykəmişdüər ki, həmişə əl altında olsun. Şeperdsonlar da belə eləmişdilər. Moizə, ən adi moizə idi, qardaşlıq məhəbbəti və buna bənzər şeylərdəndi, çox cansıxıcı idi! Deyirdilər ki, yaxşı moizədir, evə qayıdarkən hamısı xeyirxah əməllərə inamdan, xeyir-bərakətdən, taledən və daha bilmirəm nələrdən danışırdılar, bir sözlə, mənə elə gəlirdi ki, hələ ömrümdə heç vaxt belə cansıxıcı bazar günüm olmayıbdır. 

Nahardan bir saat və ya bir saata yaxın sonra, bamı - bəzisi kreslonun üstündə, bəzisi öz otağında mürgüləmişdi, buna görə daha da cansıxıcı olmuşdu. Bak öz itilə otun üstündə uzanıb günəş altında bərk yuxuya getmişdi. Mən otağımıza getdim, bir qədər mürgüləmək istəyirdim. Gördüm ki, miss Sofiya bizim otaqla yanaşı olan öz otağının qapısı ağzında durmuşdur; o məni öz yanına çağırdı, qapını yavaşca kilidləyib soruşdu ki, onu sevirəm ya yox, mən də dedim ki, sevirəm; sonra o məndən soruşdu ki, heç kimə deməmək şərtilə onun bir xahişini yerinə yetirə bilərəmmi, mən də cavab verdim ki, yerinə yetirə bilərəm. Belə olduqda o dedi ki, öz İncilini yaddan çıxarıb kilsədə skamya üstündə iki başqa kitabın arasında qoyub, indi mən sakitcə o kitabın ardınca gedib heç kimə bir söz demədən bura gətirə bilərəmmi? Mən dedim ki, gətirə bilərəm. Yavaşca evdən çıxıb yolla qaçmağa başladım; gedib gördüm ki, kilsədə bir-iki donuzdan başqa heç kim yoxdur, kilsənin qapısı heç vaxt bağlanmırdı, donuzlar isə yayda taxta döşəmədə yıxılıb qalmaği çox sevirlər, çünki taxta döşəmə sərin olur. Əgər siz görmüşsünüzsə, bilərsiniz ki, adamların çoxu kilsəyə yalnız zərurət üzündən getməyə məcbur olurlar, donuzlar isə yox. 

Fikirləşdim ki, burada nə isə bir əngəi var; ola bilməz ki, o, İncildən ötrü bu qədər narahat olsun. Mən kitabı silkələdim, içindən kiçik bir kağız parçası düşdü; kağızın üstünə karandaşla belə yazılmışdı: "Üçün yarısında". Mən yenə də axtardım, ancaq daha başqa bir şey tapmadım. Heç bir şey anlaya bilmədim, kağızı götürüb öz yerinə qoydum, qayıdıb evə gələrək yuxarı qalxdıqda gördüm ki, miss Sofiya öz otağının qapısında durub gözləyir. O məni otağa dartıb qapını bağladı, sonra İncili varaqlayıb kağızı tapdı, onu oxuyub çox şad oldu, bir anda çiyinlərimdən yapışıb məni qucaqlayaraq dedi ki, mən dünyada ən yaxşı oğlanam, sonra tapşırdı ki, heç kimə bir şey deməyim. Onun gözləri parıldayırdı, üzü tamam qızarmışdı, tamam göyçək olmuşdu. Maraq hissi məni götürmüşdü, odur ki, nəfəsimi alan kimi soruşdum ki, kağız nə barədədir; o isə onu oxuyuboxumadığımı soruşdu, mən də dedim ki, oxumamışam. Sonra o məndən soruşdu ki, əl ilə yazılmış yazını oxuya bilirəm, ya yox, mən isə dedim ki, oxuya bilmirəm, yalnız çap hərflərini oxuya bilirəm. Onda o dedi ki, orada elə bir şey yoxdur, bu sadəcə əlfəcindir, sonra da o mənə dedi ki, çıxıb oynamağa gedim. 

Mən bütün bunlar haqqında düşünə-düşünə çaya sarı getdim, birdən gördüm ki, mənim zəncim də ardımca gəlir. Pəncərədən görsənməyəcəyimiz qədər evdən aralandığımız vaxt zənci boylanıb ətrafa baxdı, sonra isə yanına qaçıb dedi: 
- Mister Corc, mənimlə bataqlığa getmək istəyirsinizmi? Mən sizə bir yığın su ilanı göstərərəm. Fikirləşdim ki, burada nə isə bir əngəl var, o dünən də belə deyirdi. Su ilanı kimə lazımdır ki, dalısınca da gedəsən. O bunu bilmir, nədir? Görəsən, fikrində nə tutub... Üzümü ona tutub dedim; 
- Yaxşı, sən qabaqda get. 
Mən onun ardınca yarım milə qədər getdim, sonra o, kəsmə yolla bataqlığın içilə və daha sonra isə yarım mil topuğa qədər suyun içi ilə getdi. Azca sonra biz sıx ağacları, kolları və sarmaşıqları olan kiçik bir adaya yaxınlaşdiq, bu vaxt zənci dedi: 
- Bax, oraya gedin, cəmisi iki addımdır, su ilanları ordadır. Mən isə onları əvvəllər də görmüşəm, nəyimə gərəkdir! 

O geri döndü, bataqlıqda şappıltı qoparda-qoparda gedib ağacların arxasında gözdən itdi. Mən düzünə gedib otaq boyda tamam sarmaşıqlı kiçik bir çəmənliyə çıxdım; birdən gördüm ki, qabağımda, yerdə bir adam yatıb. Bu kim olsa yaxşıdır, mənim qoca Cimim, vallah, doğru deyirəm. 

Mən onu oyatdım və elə düşündüm ki, məni gördükdə lap məəttəl qalacaq, təəccüb edəcək, ancaq belə olmadı. O məni görcək sevindiyindən az qala ağladı, ancaq bir damcı da təəccüb etmədi. Dedi ki, həmin gecə mənim ardımca uzüb, mənim necə qışqırdığımı da eşidib, ancaq haray verməyə qorxub; istəməyib ki, onu təzədən tutsunlar, köləliyə salsınlar. 

- Mən bir balaca əzilmişdim, - deyə o bildirdi, - buna görə də yeyin üzə bilmirdim, odur ki, axırda səndən xeyli geriyə qaldım; sən sahilə çıxdıqda isə düşündüm ki, sahildə qışqırıqsız da birtəhər sənə çataram; həmin evi gördükdə isə daha tələsmədim, aram-aram getməyə başladım. Mən hələ çox geridəydim və onların sənə nə dediklərini eşitmirdim, həm də itlərdən qorxurdum; hər şey sakit olduqda isə başa düşdüm ki, sən evdəsən, gedib meşədə səhərin açılmağını gözlədim. 
Səhər tezdən zəncilər yanımdan keçib tarlaya işləməyə gedərkən məni özlərilə aparıb bu yeri göstərdilər, buranın hər yanı sudur, itlər məndən duyuq düşə bilməzlər; onlar indi hər axşam mənim üçün yeməyə bir şey gətirir və sənin orda necə yaşadığını danışırlar. 
- Bəs sən nə üçün mənim Cekimə əvvəllər deməmişsən ki, məni buraya gətirsin? 
- Hek, hələ heç bir şey etmədiyim üçün səni narahat etməyimə dəyməzdi. İndi hər şeyimiz hazırdır. Fürsət düşəndə qazan və tava alır, gecələr isə salı təmir edirdim. 
- Hansı salı, Cim? 
- Bizim kohnə salı. 
- Məgər paroxod onu parça-parça eləmədi? 
- Yox, parçalamayıb. Doğrudur, yaman əzişdirib, hətta bir yanı tamam qırılıb. Buna baxmayaraq, o qədər də bəd deyil, ancaq şeylərimizin, demək olar ki, hamısı batıb. Əgər biz çox dərinə baş vurub suyun altı üə çox üzməsəydik, gecə də elə qaranlıq olmasaydı salı görərdik; biz isə yaman qürxmuşduq, necə deyərlər, başımızı itirmişdik. Eh, zərər yoxdur, indi o yenə təzə sal kimidir, batan şeylərin əvəzində də yeni şeylərimiz çoxdur. 
- Cim, bəs sən salı hardan tapmısan? Onu tutmusan, nədir? 
- Burada, meşədə onu necə tuta bilərəm. Yox, onu zəncilər tapıblar, sal çayın bu yaxınlığındakı bir döngəsində ağac budaqlarına ilişibmiş, onlar onu çayın qırağındakı söyüd ağaclarının altında gizlətmişdilər, sonra onun kimə çatacağı haqqında elə haray qopartdılar ki, bundan tezliklə mən də xəbər tutdum və onların dava-dalaşına o saat son qoydum, dedim ki, sal onların heç birınə çatmayacaq, çünki, o sənilə mənimdir və onlardan soruşdum ki, ağ centlmenin əmlakını ələ keçirib başlarını bəlayamı salmaq istəyirlər? Sonra onların hər birinə on sent pul verdim, onlar da olduqca razı qaldılar, fikirləşirdilər ki, belə sallardan kaş tez-tez üzüb gələydi, varlanaydılar. Oğlum, onlar xətrimi istəyirlər, mənə nə lazım olursa onu iki dəfə xahiş etməli olmuram. Cek yaxşıəzəncidir, qətiyyən axmaq deyil. 
- Bəli, axmaq deyildir. Axı, o sənin burada olduğunu mənə demədi; beləcə məni buraya çağırdı, guya su ilanlarını göstərmək istəyir. Əgər bir şey olsa, o heç bir şeyi dolaşdırmaz, deyə bilər ki, bizi bir yerdə görməyib, həm də düzünü demiş olar. 

O biri gün haqqında uzun danışmaq istəmirəm. Çalışacağam ki, qısaca danışım. Mən səhər tezdən yuxudan ayılıb o biri böyrüm üstə çevrilərək yenə yuxuya getmək istəyirdim ki, birdən diqqət edib gördüm ev çox sakitlikdir, heç kim görünmür, heç bir şey eşidilmir. Heç vaxt belə olmamışdı. Sonra gördüm ki, Bak da durub getmişdir. Mən də ayağa qalxdım, amma hec özüm də bilmirdim ki, nə edim, aşağıya getdim, heç kəs yox idi, hər yanda sakitlik hökm sürürdü, elə bil heç bir vaxt burada adam yaşamamışdı. Həyət də beləcə idi, öz-özümə fikirləşdim ki, görəsən bu nə olan şeydir? Odun qalaqlarının yanında öz Cekimi görüb ondan soruşdum: 
- Bu nə əhvalatdır? 
- Mister Corc, məgər siz bilmirsiniz? - deyə o cavab verdi. 
- Yox, - dedim, - bilmirəm. 
- Miss Sofiya qaçıb. İnanın ki, yalan demirəm. Gecə vaxtı qaçıb, heç kəs də bilmir ki, saat neçədə qaçıb; qaçıb ki, nikahlansın, bilirsinizmi kiminlə, cavan Harni Şeperdsonla, hər halda hamının ağlına yalnız o gəlir... Qohum-əqrəba bunu yarım saat... bəlkə də bir o qədər bundan əvvəl xəbər tutublar... bilən kimi də durub vaxt itirmədilər. O saat tüfənglərini götürüb at belinə sıçradılar, biz boylanıb baxmağa da macal tapmadıq. Arvadlar qohumlarını oyatmaq üçün qaçdılar, qoca ev sahibi isə oğlanları ilə birlikdə çaya tərəf çapdı ki, cavan Harni Şeperdsonu yolda tutub öldürsünlər, daha o, miss Sofiya ilə çayı o taya keçə bilməsin. Böyük övqəttəlxlik olacaq. 
- Bak gedərkən məni oyatmaq istəmədimi? 
- Siz nə danışırsınız? Onlar sizi bu işə dolaşdırmaq istəmırdilər. Mister Bak tüfəngini doldurub dedi ki, lap partlayıb ölsəm də Şeperdsonlardan birisini vuracağam. Mən də elə bilirəm ki, onlar orada çox olacaqlar, əgər fursət düşərsə, birisini mütləq vuracaqdır. 

Mən bir dəqiqə də yubanmayıb çaya tərəf qaçdım. Azca sonra uzaqlardan atışma səsləri eşitdım. Paroxod körpüsünün yanında kiçik bir dükan və odun qalağı görcək, ağacların və kolların altı ilə yaxşı bir yer tapmcayadək getdim, sonra güllənin gəlib çatmadığı Virginiya qovaq ağacının baça budağına dırmaşdım, baxmağa başladım. Qovaq ağacının qabağında, lap yaxınımda dörd dəfə qədər ucalıqda başqa bir odun qalağı vardı, mən əvvəlcə gedib onun ardında gizlənmək istədim, amma yaxşı ki, gedib gizlənmədim. 
Kiçik dükanın qarşısındakı açıq yerdə dörd, ya beş atlı qışqırıb, söyüş yağdıra-yağdıra atlarını oynadır, paroxod körpüsü yanındakı odun qalağının arxasında gizlənmiş iki Qrencerfordu vurmağa çalışırdı, ancaq onlar buna nail ola bilmədilər. Odun qalağı arxasından hər hansı bir atlı çıxıb çaya tərəf çapdıqda, hər dəfə ona güllə atırdılar. Yeniyetmələr odun parçalarının arxasında dallarını bir-birlərinə söykəyib otıırmuşdular, belə ki, onlar hər iki tərəfi görə bilirdilər.

Azca sonra atlılar çapmaqdan və qışqırmaqdan əl çəkdilər. Onlar kiçik dükanın yaxınlığına gəldilər; bu vaxt yeniyetmələrdən biri ayağa qalxıb odun qalığının dalından yaxşı nişan alaraq atdı, birisini yəhər üstündən yerə yuvarlatdı. Atlılar atlarından sıçrayıb yerə düşərək yaralını dükana apardılar, elə həmin dəqiqə yeniyetmələrin hər ikisi qaçmağa başladı. Yeniyetmələr mənim üstümdə oturduğum ağaca qədər olan yolu yarıyacan gəlmişdilər ki, onları gördülər. Kişilər o saat yenə atlarına sıçrayıb onların ardınca götürüldülər. Onlara çatmağa az qalmışdılar, ancaq heç bir şey əldə edə bilmədilər, çünki uşaqlar xeyli tez qaçmışdılar, odur ki, özlərini mənim ağacımın qabağındakı odun qalağının yanına yetirib onun arxasında gizləndilər; indi, demək olar ki, onlar yenə Şeperdsonlardan üstün vəziyyətdə idilər. Oğlanlardan biri Bak, o birisi - arığı isə onun əmisi oğlu idi. 

Atlılar bir qədər o yan-bu yana hərlənib sonra çaparaq harasa getdilər. Onlar gözdən itən kimi mən Bakı səsləyib hər şeyi ona danışdım. Ağacdan mənim səsimi eşitdikdə, o, əvvəlcə heç bir şey anlaya bilmədi və buna bərk təəccüb eldi. Sonra isə mənə dedi ki, diqqətlə baxım, atlılar yenə görünəndə ona xəbər verim, onlar, yəqin ki, nə isə əclaf bir iş düzəltmək fikrindədirlər və uzun müddətə getməmişlər. Mən buradan çıxıb getmək istəyirdim, ancaq ağacdan düşməyə qorxurdum. Bak ağlaya-ağlaya söyür və deyirdi ki, o, Co ilə birlikdə (bu onun yanındakı əmisi oğlu idi) bu günün hayıfını hələ onlardan çıxacaqdır. O dedi ki, atası ilə iki qardaşı, Şeperdsonlardan da ikisi, ya üçü öldürülüb. Şeperdsonlar onlar üçün pusqu qurubmuşlar. Bak deyirdi ki, atası ilə qardaşları gərək dayanıb o biri qohumlarını gözləyəydilər. Şeperdsonlar həddindən çox imişlər. Mən ondan soruşdum ki, cavan Harni ilə miss Sofiya necə oldular. O cavab verdi ki, onlar çayın o tayına keçməyə macal tapıblar və İndi təhlükəsiz yerdədirlər. Amma Bak Harnini o dəfə meşədə öldürə bilmədiyi üçün acığından lap partlayırdı, mən adamın bu cür özündən çıxmasını heç vaxt görməmişdim! 

Birdən taraq-taraq-taraq! - üç, ya dörd güllə açıldı. Şeperdsonlar meşəni dövrə vurub tələsik, gizlənə-gizlənə arxadan gəlirdilər. Oğlanlar çaya atılıb axın ilə çayaşağı üzməyə başladılar; onların hər ikisi yaralanmışdı; Şeperdsonlar isə sahilboyu onların ardınca qaçır, güllə atır, qışqırırdılar: "Onları öldürün, öldürün!" Halım elə xarab olmuşdu ki, az qala ağacdan yıxılacaqdım. Mən bunların hamısını nağıl etməyəcəyəm, çünki əgər nağıl etməyə başlasam, halım yenə xarab olar. Bu əhvalatları görməmək üçün kaş həmin gecə burada heç sahilə çıxmayaydım. Bütün bunlar indi də gözlərimin qabağındadır, hətta neçə dəfə yuxuma da girib. Mən hava qaralıncayadək ağacda oturdum, düşməyə hələ də qorxurdum. Arabir meşədə, çox uzaqlarda güllə səsi eşidirdim, iki dəfə isə əli tüfəngli atlıların kiçik bir dəstəsi gəlib dükanın yanından keçdi; mən bunları görüb başa düşdiım ki, hələ vuruş qurtarmayıb. Bərk kədərlənmişdim, axı, nə qədər çək-çevür eləsən də, mənə belə gəlirdi ki, bunların hamısı mənim təqsirimdən olmuşdu. Kağız parçası, yəqin ondan ötrü kitabın içinə qoyulubmuş ki, miss Sofiya gecə saat üçün yarısında bir yerdə Harni ilə görüşsün, qoşulub qaçsın; mən isə bu kağız barədə və miss Sofiyanın özünü çox qəribə aparması haqqında gərək onun atasına danışaydım; onda atası ola bilsin ki, onu bir otaqda kilidləyib saxlayar və belə dəhşətli müsibət baş verməzdi. 

Mən ağacdan düşüb, sahilboyu ehtiyatla irəli getməyə başladım və azca sonra sahilin lap qırağında suyun içində iki meyitə rast gəldim, onları quruya çıxardanacan xeyli əlləşdim, sonra üzlərini örtüb tez getdim. Bakın üzün örtərkən hətta ağladım da, axı o mənimlə dostluq edirdi və mənə qarşı çox mebriban idi. 

İndi hava lap qaralmışdı. Mən evə heç yaxın da düşmədim, meşə ilə keçib getdim, bataqlığa qaçdım. Cim adada yox idi, buna görə də tez bataqlıqdan kiçik çaya keçib söyüdlüyə çıxdım; tezliklə sala minib bu dəhşətli yerdən rədd olmaq üçün daha səbrim, qərarım qalmamışdı. Sal yox idi! Elə bərk qorxdum ki, daha deməli deyil. Lap nəfəsinı kəsilmişdi. Sonra var gücümlə bərkdən qışqırdım! Məndən təxminən iyirmi addım o yanda bir səs gəldi: 

- Ya rəbb, bu sənsənmi, oğlum? Ancaq səs eləmə! Bu Cimin sesi idi, mən ömrümdə bundan şirin bir səs eşitməmişdim. Sahilə qaçıb salın üstünə atıldım, Cim isə məni tutub bərk-bərk qucaqladı. O da məni görüb çox sevinmişdi! O dedi: 
- Oğlum, çox şükür, mən elə bilirdim ki, sən də ölmüsən. Cek bura gəlmişdi, dedi ki, yəqin səni də öldürüblər, çünki evə qayıtmamısan, mən bu dəqiqə salla çayın ağzına tərəf enməyə yığışırdım ki, Cek bir daha gəlib sənin, doğrudan da öldüyünü deyən kimi buradan ayrılıb getməyə hazır olam. Aman Allah, oğlum, sənin qayıtmağına nə qədər şadam! Mən dedim: 

- Bu lap yaxşı olub. Onlar məni tapmayıb fikirləşəcəklər ki, məni öldürüblər və meyitim çayla aşağıya üzüb, orada sahildə bəzi şeylər onları bu fikrə gətirə bilər. Cim, daha durub vaxt itirmə, tez ol salı çayın enli yerinə çıxart! 
Sal körpüdon iki mil qədər aşağıda Missisipinin ortasına çatıncayadək sakit ola bilmirdim. Biz oraya çatdıqda işarə fənəri asıb, belə qət etdik ki, indi yenə azadıq və təhlükəsiz yerdəyik. Dünəndən dilimə bir şey dəyməmişdi; Cim qarğıdalı kökəsi; ayran, kələmlə birlikdə bişirilmiş donuz əti, göyərti gətirdi, əməlli-başlı bişirib hazırladiqda bunlardan dadlı bir şey yoxdur; mən axşam naharını yeyıncə sohbət etdik, ketımiz kök idi. Mən qan düşmənçiliyindən, Cim isə bataqlıqdan uzaq olmağına hədsiz dərəcədə şad idik. Biz belə də deyirdik ki, saldan yaxşı ev yoxdur. Adama hər yer darısqal və boğanaq gəlir, sal isə yox. Salda özünü həm azad, həm yüngül, həm də rahat hiss edirsən.