Təbiət

Palçıqlı tullanan (mudskipper)

Palçıqlı tullananlar (mudskipper) amfibiyalar sinifinə aid olduğu zənn edilsə də, balıqlar sinifinə aiddirlər. Eyni zamanda suda yaşayan balıqlarla, quruda yaşayan amfibiyalar arasında keçidin önəmli nümayəndələrindəndirlər. Elmi adı “Periophthalmus argentilineatus”dur.

 

Palçıqlılar balıqdır və qəlpələri var. Sudan çıxanda qəlpələri qurumağa və bir-birinə yapışmağa başlayır. Təkamül sayəsində bu quruluğun qarşısını almaq üçün qulaqların arxasında dəniz suyunun saxlandığı bir boşluq var. Palçıqlılar hərəkət etdikdə və gözlərini fırlatdıqda, dəniz suyu ilə dolu olan bu boşluqlara təzyiq göstərirlər və tətbiq olunan təzyiq bu suyu oksidləşdirir. Beləliklə, qurumuş qəlpələr öz funksiyalarını bərpa edir.


Bu canlıların uzunluğu 20-30 sm-dən çox deyil və maraqlı bir növdür. Müxtəlif növ palçıqlı tullananlar olsa da, hamısı bir-birinə bənzəyir. Gözləri bir-birindən asılı olmayaraq hərəkət edir. Bu onlara quruda müxtəlif bucaqlardan gələ biləcək təhlükələri çox aydın görmək imkanı verir. Gözlərinin bu xüsusiyyəti sayəsində panoramik mənzərə çəkə bildiyi üçün özünü rahat şəkildə qoruya bilir.

 

Qərbi və Şərqi Afrika, Yaponiya, Çin, Avstraliya, Hindistan və Madaqaskarda yaşadıqları qeyd olunur. Palçıqlı tullanan balıqlar 3-5 günə qədər sudan kənarda yaşaya bilirlər. Quyruqlarının və bədənlərinin köməyi ilə qalxmağı bacaran palçıqlılar sahildə gəzir və orada olan həşəratlarla qidalanırlar. 

 

Onların hərəkətinə baxanda düşünürük ki, onlar yeriyirmi? Bunun səbəbi ön üzgəclərini ayaq kimi istifadə etmələridir. Bu şəkildə quruda gəzmək üçün döş üzgəclərindən istifadə edirlər. Onlar tullanmaq üçün üzgəclərindən istifadə edirlər. Bir nöqtədən digərinə atlayaraq hərəkət edirlər. Həm də quyruqlarından bəzi hərəkətverici qüvvələr üçün istifadə edirlər. Onların yaşayış yerləri ümumiyyətlə bataqlıqlar, laqunlar və çay əraziləridir.

 

Ön üzgəclərindəki, digər balıq növlərində olmayan qoşa sümüklər və oynaqlar sayəsində palçıqda gəzə bilən palçıqlı tullanan balıq yumurtalarını da palçığa qoyur.

 

Dəri, ağız və boğazın selikli qişaları sayəsində sudan kənarda nəfəs ala bilirlər. Nəfəs almaq üçün xüsusi orqanları olmasa da, nəm qaldıqları müddətcə dərilərinə və ağızlarına oksigeni daşıya bilirlər. Yaş qalmaq üçün onlar tez-tez palçığa yuvarlanır və ya başlarını islatma hərəkətləri edirlər. Suda adi balıqlar kimi yaşayırlar. 

 

Palçıqlı tullananlar əks cinsə təsir etmək üçün palçıqdan keçərək nə qədər çevik və güclü olduqlarını göstərirlər. Bu balıqlar var gücü ilə palçıqlı ərazilərə tullanır. Palçıqlılar ətyeyəndirlər və böcəklər, qurdlarla da qidalanırlar. 

 

Erkəklər cütləşmə zamanı rəngini dəyişə bilər.