Cazibə əşyaların bir-birini cəzb edilməsini bildirən təbii qüvvədir. Yer kürəsində bu, yerin səthinə çəkən qüvvə kimi hiss edilir. Kainatda isə cazibə qüvvəsi planetlərin Günəş ətrafında toplaşmasını təmin edir. 

Güclü və ya zəif?

Cazibə təsirli görünsə də, kainatda məlum olan ən zəif qüvvədir. O, hiss olunacaq təsir istehsalı üçün planet və ulduzların ölçüsündə əşya qəbul edir. Günəşin cazibə qüvvəsi planetləri öz orbitində saxlamaq üçün kifayət edəcək qədər güclü enerjiyə malikdir. 

Çəki və kütlə

Çəki yerin cazibə qüvvəsinin insan bədəninə tətbiq etdiyi çəkim gücünü ölçür. Cazibə qüvvəsi daha ağır çəkili orqanizmə daha çox çəkim gücü tətbiq edir. Buna görə də, daha çox kütləli orqanizmi tərəzidə daha ağır göstərəcək.

Hərəkət zamanı cazibə qüvvəsi

Əgər siz nə vaxtsa paraşütdən tullasanız, cazibə qüvvəsinin təsirini özünüzdə hiss edəcəksiniz. Təyyarədən tullanan zaman cazibə qüvvəsi sizin bədəninizi yerə doğru çəkir. Eyni zamanda, hava axını bədəninizə sürtünərək cazibə qüvvəsinə qarşı sürtünmə və ya müqavimət yaradır. Nəticədə iki qüvvə bir-birini tarazlaşdırır və siz “orta sürət” həddinə çatırsınız.

Cazibə qüvvəsi və Qalileo

Cazibə qüvvəsini ciddi şəkildə öyrənən ilk alim Qalileo Qaliley (1564-1642) olmuşdur. Bir çox təcrübələrinin sonunda o bu nəticəyə gəldi ki, havanın müqaviməti olmadıqda bütün cisimlər aşağı eyni sürətdə düşür. Bəzi cisimlərin digərlərinə nisbətən daha az sürətlə yerə yaxınlaşmasına səbəb hava müqavimətidir.

Əfsanəyə görə Qalileo müxtəlif çəkidə olan topları Piza qülləsindən aşağıya ataraq onların eyni zamanda yerə düşməsini göstərmişdi.

Orta sürət: paraşütün açıq olmadığı halda əldə olunan ən yüksək sürəti 200 km/s-dır (125 mil/saat). Paraşütün açılması müqaviməti artıraraq aşağıya doğru sürəti azaldır.

Cazibə qüvvəsinin mərkəzi

Cazibə qüvvəsi cismə həmin qüvvənin mərkəzi adlanan nöqtədən təsir edir. Cazibə qüvvəsinin mərkəzinin çox yüksək və ya cismin ölçülərindən kənara çıxdığı hallarda cismin aşma təhlükəsi var. Xizəkli-tırtıllı avtomobillərin dik yamaclarda hərəkət edə bilməsi üçün cazibə qüvvəsinin mərkəzi aşağı olur.

Ayın Yer ətrafında hərəkətinin cazibə qüvvəsinin təsiri nəticəsində olmasını sübut edən ilk adam İssak Nyuton olmuşdur. Əfsanəyə görə, Nyuton bu fikrə almanın ağacdan düşməsini müşahidə edən zaman gəlib. O göstərdi ki, almanı yerə çəkən qüvvə ilə Ayı Yerin orbitinə çəkən qüvvə eynidir.

Albert Enşteyn cazibə qüvvəsinin digər bir izahını verdi. O göstərdi ki, məsələn, toxumsəpən maşın kimi iri cisimlər də zaman və fəzaya ağır topun rezin lövhə üzərinə etdiyi eyni təsiri göstərir.

Nisbilik nəzəriyyəsi 1926-ci ildə Enşteyn tərəfindən irəli sürülüb. Onun doğruluğu bir neçə il sonra uzaq ulduzdan gələn işığın Günəşi keçdikdən sonra əyilməsini görən astronomlar tərəfindən təsdiq olundu.

Ulduzların partlayışı

Ulduzlar nüvə reaksiyalarından enerji alırlar. Günəşin mərkəzində hidrogen atomları birləşərək helium əmələ gətirir və böyük miqdarda enerji ayırır. Günəşdə hidrogen tükəndiyi zaman onun özəyi dağılacaq. Ən böyük ulduzun özəyinin parçalanması nəticəsində ifrat yeni ulduzda olduğu qədər enerji istehsal edə, ulduzun kənar parçaları ilə fəzaya daxil ola bilər.