Bataqlıq ərazilərinin əhəmiyyəti və onların biomüxtəlifliyinin qorunması haqqında məlumatlılığı artırmaq məqsədilə hər il fevralın 2-də Ümumdünya Su-Bataqlıq Əraziləri Günü qeyd olunur. Bu, 1971-ci ildə su-bataqlıq əraziləri haqqında Ramsar Konvensiyasının qəbul edildiyi tarixdir. Günün məqsədi bütün dünyada bataqlıq ərazilərinin qorunması və davamlı istifadəsinin təşviq edilməsidir.

Ümumdünya Su-Bataqlıq Əraziləri Günü ilk dəfə 1997-ci ildə qeyd olunub. 2021-ci il avqustun 30-da BMT Baş Assambleyası fevralın 2-ni Ümumdünya Su-Bataqlıq Əraziləri Günü elan edən qətnamə qəbul etdi.

Ümumdünya Su-Bataqlıq Əraziləri Günü bu il “Bataqlıqlar və insan rifahı” devizi altında keçirilir və həmin mövzu su-bataqlıqların və insan həyatının necə əlaqəli olduğunu diqqət mərkəzində saxlayır. İnsan rifahının bütün aspektlərinin bataqlıqlar ilə necə əlaqəli olduğunu vurğulayır. Bu, hər birimizi su-bataqlıq ərazilərimizi dəyərləndirməyə və onların əhəmiyyətini diqqətdə saxlamağa çağırır.

Dünyadakı bataqlıqların təxminən 90 faizi deqradasiyaya uğrayıb və biz bataqlıq ərazilərini meşələrdən üç dəfə tez itiririk. Bataqlıqlar biomüxtəlifliyə, iqlimin yumşaldılmasına və iqlim dəyişmələrinə uyğunlaşmaya, şirin suyun mövcudluğuna, dünya iqtisadiyyatına və s. töhfə verən əhəmiyyətli ekosistemlərdir.

Bataqlıqlar meşələrlə birlikdə ən mühüm oksigen bərpaediciləridir

Bir çox insanın düşüncəsinə görə, bataqlıqlar sadəcə palçıqlı ərazilərdir. Lakin bataqlıqlar meşələrlə birlikdə ən mühüm oksigen bərpaediciləridir və bataqlıq ərazilərin əsas dəyəri su toplamaq və onun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Bataqlıqlar yerin səthindən dərinliklərə sızan və mühüm içməli su mənbəyi olan yeraltı suları dolduran su üçün təbii filtr rolunu oynayır. Bataqlıq ərazilər və onun bol bitki örtüyü sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalının zəhərli maddələrini və tullantılarını udur.

Bataqlıq ərazilər daşqınların və quraqlıqların mənfi təsirlərinin azaldılmasında rol oynayır. Bataqlıqlar çöküntüləri udan və saxlayan təbii süngər kimi hərəkət edir, suyun axmasını azaldır. Quru mövsümdə bataqlıqlar tədricən yığılmış su ehtiyatlarını buraxır, quraqlığın başlanmasını gecikdirir və su çatışmazlığını azaldır.

Bundan əlavə, bataqlıqlar bir çox heyvanların və ilk növbədə su quşlarının yaşayış yeridir. Onlar dünyanın bir hissəsindən digərinə miqrasiya etməklə bataqlıq sistemlərinin qlobal vəhdətini təmin edirlər. Buna görə də bataqlıqların qorunması ilk növbədə su yaxınlığında yaşayan quşların qorunmasına kömək edir.

1970-ci ildən bəri dünyadakı bataqlıqların 35 faizi itirilib

Təəssüf ki, bataqlıq ərazilər ən yüksək azalma, itki və deqradasiya nisbətlərinə malik ekosistemlər sırasındadır. Onlar meşələrdən üç dəfə tez yox olurlar. 1970-ci ildən bəri dünyadakı bataqlıqların 35 faizi itirilib. Bataqlıq ərazilərin itirilməsinə səbəb olan insan fəaliyyətlərinə kənd təsərrüfatı və tikinti üçün drenaj, su və torpağın çirklənməsi, ehtiyatların həddindən artıq ovlanması və həddindən artıq istismarı, invaziv flora və fauna növlərinin yayılması və iqlim dəyişikliyi aiddir.

Buna görə də bataqlıq ərazilərin mühafizəsi üçün əsas problem hökumətləri və icmaları su-bataqlıq ərazilərə qayğı göstərməyə və prioritetləşdirməyə təşviq etmək üçün bataqlıq əraziləri haqqında təsəvvürü dəyişdirməkdir.

Ramsar ərazilərinin sayı 2470-i ötüb

Su quşlarının yaşayış yeri kimi beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən su-bataqlıq ərazilər haqqında Konvensiya 1971-ci il fevralın 2-də Ramsarda (İran) imzalanıb və o vaxtdan Ramsar Konvensiyası adlanır. Hökumətlərarası müqavilə kimi Ramsar Konvensiyasının əsas məqsədi bütün dünyada dayanıqlı inkişafa nail olunmasına töhfə olaraq yerli, regional və milli fəaliyyət və beynəlxalq əməkdaşlıq yolu ilə bütün bataqlıq ərazilərin qorunması və ağıllı istifadəsidir.

Ramsar Konvensiyasına qoşulmağın əsas şərtlərindən biri onun ərazisində ən azı bir Ramsar sahəsinin yaradılmasıdır. Ərazi seçimi mürəkkəb meyarlar sisteminə uyğun olaraq həyata keçirilir. Dövlət tərəfindən Ramsar elan edilmiş ərazilər Konvensiya Katibliyi tərəfindən Ramsar Beynəlxalq Əhəmiyyətli Su-bataqlıqlar Siyahısına daxil edilir. Həmin obyektlərin vəziyyəti haqqında məlumat Bataqlıqların Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Bürosunun məlumat bazasında yer alır və daim yenilənir.

1971-ci ildə Ramsar Konvensiyasını 18 dövlət, 2000-ci ildə 119, hazırda isə (2023-cü ilə kimi) 172 dövlət qoşulub. Siyahıya daxil edilmiş Ramsar ərazilərinin ümumi sayı 2471-dir ki, bunun da ümumi sahəsi 256 milyon hektardan çoxdur.

Azərbaycanda sahəsi 200 min hektardan artıq olan su-bataqlıq ərazisi mövcuddur

Respublikamızda sahəsi 200 min hektardan artıq olan su-bataqlıq ərazisi mövcuddur. Azərbaycanda Ağgöl və Qızılağac milli parklarının ərazisi mühüm su-bataqlıq əraziləri kimi “Ramsar” Konvensiyanın siyahısına daxil edilib.

Bu gün Ümumdünya Su-Bataqlıq Əraziləri Günü ilə əlaqədar olaraq Qızılağac, Şirvan, Abşeron və Ağgöl milli parklarında “Açıq qapı” günü keçirilir.