Hə, bundan azca sonra sağalıb özünə gələrək məhkəmə hakimi Tetçerdən məhkəməyə şikayət elədi ki, o mənim pullarımı ona versin, sonra da mənim yaxamdan yapışdı, çünki mən məktəbi atmamışdım. O məni iki dəfə tutub bərk döydü, ancaq mən yenə də məktəbə gedirdim, andan isə gizlənir və ya bir yana qaçırdım. Əvvəllər oxumaq mənim o qədər də xoşuma gəlmirdi, indi isə belə qət etmişdim ki, atamın acığına mütləq məktəbə gedəcəyəm. Məhkəməni hey təxirə salırdılar; görünürdü ki, heç vaxt da başlamayacaqlar, buna görə də mən arabir gedib məhkəmə hakimi Tetçerdən qoca üçün iki-üç dollar borc alırdım ki, döyülməkdən yaxa qurtarım. 

Atam hər dəfə məndən pul aldıqda sərxoş oluncayadək içirdi; hər dəfə də içdikdən sonra valaylaya-valaylaya şəhəri dolaşıb şuluqluq edir, dava salırdı; hər dəfə də bu işin üstündə onu tutub həbsxanaya salırdılar. Bununla belə o, çox məmnun idi; çünki belə həyat onun lap könlündən idi.

Atam axır vaxtlar nə isə dul qadının evi yanında çox dolaşırdı, dul qadın nəhayət, onu hədələyib dedi ki, əgər o, bu adətindən əl çəkməsə, onun üçün pis olacaqdır. Atam bərk hirslənib özündən çıxdı. Söz verdi ki, Hek Finnin sahibi kim olduğunu ona göstərər. 

Bax, buna görə də bir dəfə bahar vaxtı məni güdüb tutdu və özü ilə qayığa mindirdi, üç mil çay yuxarı apardı. Orada çayın o biri sahilinə üzdü; bura başdan-başa meşəlik idi və meşəliyin ən sıx yerində tirdən qayrılmış köhnə daxmacıqdan başqa heç bir ev yox idi; bu daxmacığın harada olduğunu bilməyən adam onu heç cür tapa bilməzdi. 

O məni bir dəqiqə də tək buraxmırdı, odurki, qaçmağa heç bir imkan yox idi. Biz bu köhnə daxmacıqda yaşayırdıq, gecələr o qapını kilidləyirdi, açarı isə başının altına qoyurdu. Onun bir tüfəngi vardı, yəqin ki, hardansa oğurlamışdı, biz onunla ova gedirdik, bundan başqa balıq da tuturuqduq; yediyimiz də bunlar idi. O, tez-tez məni daxmada qoyub qapını üzümə qıfıllayar, təxminən üç mil uzaqda olan dükana, bərənin yanına gedər, orada balığı və ov quşlarını viskiyə dəyişər, butulkanı evə gətirərdi, sonra isə içərək keflənər, mahnı oxuyar və məni döyərdi. Dul qadın bir təhərlə harada olduğumu öyrənib məni xilas etınək üçün adam göndərdi, amma atam onu tüfənglə hədələyərək qovdu. Azca sonra isə mənim özüm də orada yaşamağa alışdım, hətta, qayışdan başqa, hər bir şey xoşuma gəldi. Necə istəyirsən dolan, istəyirsən bütün günü əlini ağdan-qaraya vurma, xətrin istəyirsə bir tütün çək, bir də balıq tut; amma kitabı, məktəbi heç ağlına da gətirmə. Beləcə iki ay, bəlkə də daha çox keçdi; mənim üst-başım lap tökülmüşdü, özüm çirk içində idim və başa düşə bilmirdim ki, dul qadının evində necə yaşaya bilmişəm. Axı orada əl-üzümü yumalı, nimçədə yeməli, saçımı daramalı, eyni vaxtda yatıb, eyni vaxtda da durmalı idim, həm də elə hey kitabla əlləşməli olurdum, hələ bundan əlavə miss Uotson da həmişə adamı sancırdı. Daha oraya qayıtmaq istəmirdim. Mən söyüş söyməyi tərgitmişdim, çünki dul qadın bunu xoşlamırdı, indi isə təzədən söyüş söyməyə başladım, çünki qocam bunun əleyhinə deyildi. Bir sözlə, biz meşədə heç də pis dolanmırdıq.

Lakin qoca yavaş-yavaş azğınlaşmağa başladı, məni ağacla döyməyə alışdı; bax, buna mən daha dözə bilmədim. Mənim hər yerim çapıq-kəsik idi. Atam daha evdə də otura bilmirdi; bəzən çıxıb gedir, məni isə evdə qoyub qapını üzümə bağlayırdı. Bir dəfə o məni evdə qoydu, qapını bağlayıb getdi və üç gün geri qayıtmadı. Elə darıxdım ki! Artıq düşünməyə başladım ki, o yəqin çayda batıb və bir daha heç vaxt buradan çıxa bilməyəcəyəm. Mən nə isə qorxmağa başladım, buna görə də belə qət etdim ki, nə təhər olursa olsun burdan qaçmaq lazımdır. Evdən çıxmaq üçün çox əlləşmişdim, amma bir çıxış yolu tapa bilməmişdim. Pəncərə elə idi ki, heç it də keçə bilməzdi. Sobanın trubası ilə də qalxa bilmədim; olduqca dar idi. Qapı qalın və möhkəm palıd ağacından düzəldilmişdi. Atam gedərkən həmişə çalışırdı ki, komada bıçaq və ümumiyyətlə, heç bir kəsən şey qoymasın; mən hər yanı azı qırx dəfəyə qədər axtarmışdım, demək olar ki, bütün vaxtımı buna sərf edirdim, onsuz da başqa bir iş yox idi. Ancaq bu dəfə bəzi para şeylər tapa bildim. Bu, çatı ilə taxtapuş taxtalarının arasına keçirilmiş köhnə, dəstəyi olmayan paslı mişar idi. Mən onu yağlayıb işə başladım. Daxmacığın yuxarı küncündə, stolun dalında, yel vurub şamı söndürməsin deyə, divara mıxla köhnə bir at çulu vurulmuşdu. Mən stolun altına girib at çulunu qaldırdım və aşağıdakı yoğun tirin bir hissəsini mişarlamağa başladım, elə deşik açırdım ki, keçmək mümkün olsun. Bu mənim xeyli vaxtımı aldı, iş artıq axıra yetməkdə idi ki, birdən meşədən atamın tüfəngindən atılan güllə səsini eşitdim. Mən tez hər şeyi əvvəlki kimi yığışdırdım, çulu aşağı sallayıb mişarı gizlətdim, çox keçmədi ki, atam da gəldi. 

Onun halı heç özündə deyildi, yəni həmişə olduğu kimi idi. Mənə dedi ki, şəhərdə olmuşdur. Orada işlərin necə getdiyindən heç baş açmır. Vəkil ona deyib ki, əgər işə məhkəmədə baxdırmağa müvəffəq olsa, mühakiməni udub pulları alar, ancaq istintaqı uzatmağın bir çox üsulları vardır, məhkəmə hakimi Tetçer isə bunu düzəldə bilər. Bundan başqa belə söhbətlər də gedir ki, məni atamın əlindən alıb dul qadının qəyyumluğuna verməkdən ötrü yeni mühakimə hazırlanır, həm də bu dəfə məhkəmə işini udacaqları fikrindədirlər. Ovqatım yaman təlx oldu. Mən daha dul qadının yanında yaşamaq istəmirdim, ona görə ki, məni orada sıxışdıracaq, özlərinin dedikləri kimi tərbiyə edəcəkdilər. Atam bu vaxt söyüş söyməyə başlamışdı, o hamını, yadına düşən hər bir kəsi söyürdü, sonra isə bir daha hamını bir-bir söydü ki, heç kəs yaından çıxıb qalmasın, axırda tamamlamaq üçün hamını, hətta adlarını bilmədiyi adamları da söyüb olmazın sözlər dedi, yenə də söyüş yağdırmağında davam etdi. 

O, bağıra-bağıra deyirdi ki, baxıb görərik bu dul qadın məni onun əlindən necə alacaq, amma ayıq olmaq lazımdır və əgər onlar ona belə pislik elməyə çalışsalar, onda o, buradan təxminən altı mil uzaqda bir yer bilir ki, məni orada gizlədəcəkdir; sonra qoy lap yüz il axtarsınlar, onsuz da tapa bilməyəcəklər. Bu mənim yenə ovqatımı təlx etdi, amma bu ovqattəlxlik çox çəkmədi. Mən özözlüyümdə fikrləşirdim: onun məni buradan aparacağı vaxtadək oturub gözləməyəcəyəm ki! 

Qoca məni qayığın yanına göndərdi ki, gətirdiyi şeyləri boşaldıb daşıyam. Bunlar təxminən əlli girvənkə olan bir kisə qarğıdalı unundan, hisdə qurudulmuş bir şaqqa döş ətindən, barıt və qırmadan, dörd qallonluq viski şüşəsindən, bir də gilizdən ötrü tıxaclıq, köhnə bir kitab və iki qəzetdən, habelə kəpitkədən ibarət idi. Mən bu şeylərin hamısını sahilə daşıdım, sonra qayıdib qayığın burun tərəfində oturdum, dincimi almağa başladım. Mən hər şeyi əməlli-başlı ölçüb biçərək, belə qət etdim ki, evdən qaçdığım vaxt tüfəngi və tilovu özümlə meşəyə aparam. Çünki bir yerdə oturub qalan deyiləm, bütün ölkəni gəzib dolanacağam, özü də gecələr; mən ov etmək və balıq tutmaqla özümə yemək əldə edərəm; həm də elə uzaq bir yerə gedərəm ki, nə qoca, nə də dul qadın məni daha heç cür tapa bilməz. Mən belə qət etdim ki, özüm üçün bir tir mişarlayım və əgər qoca içərsə, elə bu gecə qaçım, qoca məni haraylayıb: - orada yatdın, ya çaya düşüb boğuldun, - deyə soruşuncayadək nə qədər vaxt keçdiyini belə bilməmişdim. 

Mən şeyləri daxmacığa daşıyıb qurtarana kimi hava lap qaraldı. Axşam naharı hazırlamağa başladım, qoca isə bu vaxt viski şüşəsini bir-iki dəfə başına çəkdi; onun kefı kökəldi, yenə coşub özündən çıxdı. O, hələ şəhərdə ikən içməyə başlamış, bütün gecəni yıxılıb qanovun içində qalmşdı, buna görə də indi adam ona baxmaq belə istəmirdi. İçkidən sonra coşub özündən çıxdığı vaxtlarda o, həmişə hökuməti söyməyə başlardı. Bu dəfə də elə oldu: 

- Hələ adın hökumət qoyub! Baxın görün nəyə oxşayır, ləzzət aparın! Qanunu da qəribədir! Adamın dopdoğma oğlunu da əlindən alır! Demir ki, bu adam onu böyütmüş, onun zəhmətini çəkmiş, ona pul xərcləmişdir! Bəli! Nəhayət, bu oğulu böyüdüb boya-başa çatdırandan sonra fikirləşirsən ki, bax, indi dincələ bilərəm, qoy indi oğul işləsin, atasına bir balaca kömək eləsin, elə bu vaxt qanun onu sənin əlindən qamarlayır!

Bu da hökumət adlanır. Hələ bu bir yana qalsın: qanun mənim kapitalımı əlimdən almaqda məhkəmə hakimi Tetçerə kömək edir. Bax, bu qanun belə hərəkət edir: altı min dollar, hətta daha artıq kapitali olan bır adamı tələyə oxşar bir köhnə daxmaya soxur, bu adam elə pis geyinir ki, cır-cındırından cin ürkür. Hələ adın hökumət qoyub! Adam belə hökumətdə öz hüququna belə nail ola bümir. Heç belə də iş olar! Bəzən fikirləşirsən ki, həmişəlik bu ölkədən çıxım gedim. Bəli, mən onlara elə beləcə də dedim, lap qoca Tetçerin gözünün içinə dedim! Bunu çoxları eşidib və sözlərimi təkrar edə bilər. Dedim ki, mən heç fikirləşmədən belə, bu lənətə gəlmiş ölkəni atıb gedər və bir də heç vaxt üzümü bu tərəfə tııtmaram. Bax, elə beləcə demişəm. Dedim ki, əgər sizcə başımdakı şlyapadırsa, onda bir ona baxın. Üstü təpəmdə qalır, bütün qalan yerləri isə qopub xirtdəyimə keçir, belə ki, qətiyyən şlyapaya oxşamır, başım elə bil bacaya keçib. Dedim, baxın görün başıma necə şlyapa qoymalı olmuşam, axtarsan mən şəhərdəki ən varlı adamlardan biriyəm, ancaq öz hüququmu əldə edə bilmirəm. 

Bəli, gözəl hökumətimiz var, çox gözəl! Sən bir qulaq as. Orada Oqayoda yaşayan bir azad zənci vardı. Mulat1 idi, lap ağ adamlar kimi ağdı. Əynindəki paltarı qardan da ağ idi, şlyapası par-par parıldayırdı, şəhərdəkilərin hamısından yaxşı geyinmişdi; zəncirli qızıl saatı, gümüş dəstəli əl ağacı vardı, gözə gəlməsin, görkəmli zat idi! Səncə o kim olsa yaxşıdır. Deyirlər ki, o guya hansı bir kollecdəsə müəllimdir, müxtəlif dillərdə danışmağı bilir, dünyada hər şeydən xəbərdardır. Hələ bu azdır. Deyirlər ki, onun öz ölkəsində səs vermək hüququ vardır. Mən daha buna dözə bilmədim. Fikirləşdim ki, görəsən biz beləliklə hara gedib çıxarıq. Elə seçkilər günü idi, əgər qədərindən artıq içməyib dura bilsəydim, mən özüm də səs verməyə getmək fikrindəydim, amma öyrənib biləndə ki, bizim Amerikada bu zəncinin səs verməsinə yol verən bir ştat vardır, qəsdən səs verməyə getmədim. Dedim ki, daha heç bir vaxt səs verməyəcəyəm. Lap elə beləcə dedim, hamı eşitdi. Lap istəyirdi ki, bütün ölkə dağılıb yerlə yeksan olsun, yenə də heç vaxt səs verməyəcəyəm. Hələ sən bir gör bu zənci özünü necə həyasızlığa qoyub, əgər mən onu kənara itələməsəydim, mənə yol da verməyəcəkdi. Soruşulur ki, nə üçün bu zəncini auksionda2 satmırlar? Bax, mən bunu öyrənib bilmək istərdim. Səncə mənə nə cavab versələr yaxşıdır! Dedilər ki, o bu ştatda yarım il yaşamamış onu satmaq olmaz, o isə hələ bu qədər yaşamayıb. Bax, bu da sənin üçün misal. Əgər azad zəncini, bu ştatda altı ay yaşamamış satmaq olmazsa, daha bu nə hökumətdir? Hələ bir adını hökumət də qoyub, özünü hökumət kimi qələmə verir, elə təsəvvür edir ki, guya hökumətdir, amma bu xəspuşu, bu avaranı, ağ paltar geymiş bu azad zəncini aradan götürmək üçün tamam yarım il yerindən tərpənə bilmir... 

Atam o qədər qızışıb özündən çıxmışdı ki, ayaqlarının onu haraya apardığını bilmirdi, - ayaqları isə onun sözünə baxmırdı, belə ki, o, içində donuz əti olan kiçik çəlləyə toxunub təpəsi üstə yerə gəldi, dizlərini yamanca əzdi, buna görə də ağzına gələn söyüşü yağdırmağa başladı, ən söyülən zənciylə hökumət oldu, kiçik çəllək də öz payını yaxşıca aldı. O, gah bu, gah da o biri dizini tııtaraq əvvəlcə bir ayağı, sonra da o biri ayağı üstə evdə xeyli o baş-bu başa yortdu, sonra isə var gücünü toplayıb sol ayağı ilə çəlləyə bir təpik ilişdirdi. Ancaq o, bunu nahaq etdi, çünkı təpik vurduğu ayağının uzunboğaz çəkməsi yırtılmış, iki barmağı bayıra çıxmışdı; o elə bağırdi ki, bundan hər bir kəsin tükləri biz-biz olardı, sonra əzilmiş barmaqlarını əliylə tutub yerə yıxılaraq çirkli döşəmədə diyirlənməyə başladı. İndi elə söyüşlər söyürdü ki, əvvəlkilər bunun yanında toya getməli idi. Sonradan onun özü də bunu etiraf etdi, dedi ki, o yaxşı günlərində qoca Souberri Xeqanın yağdırdığı söyüşləri eşitmişdi, Özü indi onu da ötüb keçmişdir; amma, məncə, o bir qədər şişirdirdi. 
Axşam naharından sonra atam viski şüşəsini götürüb dedi ki, bu mənə iki dəfə möhkəm içmək, bir dəfə də ağlımı itirmək üçün bəs edər. Bu onun həmişə dediyi məsəl idi. Mən belə qət etdim ki, bir-iki saatdan sonra o, sərxoş oluncayadək içib yuxuya gedər, mən də o vaxt açarı oğurlayar, yaxud tirdən bir parça mişarlayıb eşiyə çıxaram; ya belə, ya da elə edərəm. O, doymaq bilmədən hey içdi, sonra yorğanın üstünə yıxıldı. Ancaq mənimki gətirmədi, o, bərk yuxuya getməyib hey qurdalanır, inildəyir, bağırır, çırpınıb o yan-bu yana diyirlənirdi; xeyli müddət belə keçdi. Axırda elə yuxum gəldi ki, gözlərim özözünə yumuldu, bir anın içində bərk yuxuya getdim. Şam isə yana-yana qaldı. 
Nə qədər yatdığımı bümirəm, birdən dəhşətli bir çığırtı qopdu və mən yerimdən sıçradım. Atam dəli kimi özünü o tərəf-bu tərəfə çirpır, qışqırırdı: "İİanlar!". O, şikayət edirdi ki, ilanlar ayaqlarında sürünür, sonra isə birdən yataqdan sıçradı, inildəyərək dedi ki, guya ilanlardan biri onun yanağından sancdı, ancaq mən heç bir ilan görmürdüm. Atam evdə qaçıb dövrə vurur, qışqırırdı: "Onu götür! Onu götür! Mənim boğazımı dişləyir!" Mən, insan gözlərinin vəhşi gözlərinə bu qədər oxşadığını heç vaxt görməmişdim. Azca sonra o haldan düşüb döşəməyə yıxıldı, təngnəfəs oldu; sonra yerdə tez-lez o tərəf-bu tərəfə diyirlənərək əlinə keçən hər bir şeyi hara gəldi çırpmağa başladı, daha sonra yumruğunu havada yellədərək qışqırıb fəryad etdi ki, guya cinlər onu tutmuşlar. Get-gedə o sakitləşib bir müddət dinməzcə qaldı, ancaq inildəyirdi. Bir azdan səsini tamam kəsib heç cınqırını belə çıxartmadı. Mən meşədə, çox-çox uzaqlarda yapalağın və canavarların necə uladığını eşitdim, ətrafdakı sakitliyi bu daha da dəhşətli edirdi. Atam küncdə yıxılıb qalmışdı. Birdən o, dirsəklənib başını yana əyərək qulaq asmağa başladı, sonra güclə eşidiləcək bir səslə dedi: 
-Tap-top-tap-tup... bu gələnlər ölülərdir... tap-lup-tap-tup... mənim dalımca gəliblər, ancaq mən onlarla getməyəcəyəm... Bax, gəlib çatdılar! Mənə əl dəyməyin, əl dəyməyin! Əllərinizi çəkin, əlləriniz soyuqdur! Buraxın... məni, mən bədbəxti dinc buraxın! 
O bir balaca qalxaraq iməklədi və cinlərə yalvardı ki, ona əl dəyməsinlər; sonra yorğanına bürünüb stoluna altına girdi, o yenə cinlərdən xahiş edirdi ki, ona əl dəyməsinlər, sonra isə ağladı. O elə ağlayırdı ki, yorğanın içində olmasına baxmayaraq eşidilirdi. 
Sonra o, yorğanı bir tərəfə atıb dəli kimi ayağa qalxdı, məni görüb qovmağa başladı. O əlində qatlama bıçaq tutmuşdu, bütün otaq boyu məni qovur, məni ölüm ilahəsi adlandırır, qışqırırdı ki, məni öldürəcək və onda daha onun dalınca gəlməyəcəyəm. Mən ondan sakit olmasını xahiş etdim, dedim ki, bu mənəm, Hekəm; o isə yalnız gülürdü, həm də elə dəhşətli gülürdü ki! O yenə də söyür, bağırır və mənim ardımca qaçırdı. Bir dəfə mən əyilib onun əlinin altından çıxmaq istədikdə o, mənim gödəkcəmin ucundan tutdu, mən elə bildim ki. daha işim bitdi, ancaq ildırım surətilə gödəkcəmi soyundum və bu yolla özümü xilas etdim. Bir az sonra qoca lap əldən düşdü; çiynini qapıya dayayıb döşəməyə oturdu, dedi ki, bir dəqiqə dincini alıb məni öldürəcəkdir. O, bıçağı altına qoyub dedi ki, əvvəlcə bir az yatıb qüvvə toplayar, sonra isə baxıb görər ki, kim kimi basar... 
Azca sonra o, mürgüləyib huşa getdi. Onda mən oturacağı sınıq olan stulu götürüb, səs salmamaq üçün, ehtiyatla onun üstünə çıxdım, divardan asılmış tüfəngi götürdüm, onun ayaqda olub-olmadığını yoxlamaq üçün sünbəni içinə soxdum, sonra tüfəngi şalğara çəlləyinin üstünə qoyub özüm çəlləyin dalında oturdum, atamı nişan aldım, onun nə vaxt oyanacağını gözləməyə başladım. Vaxt isə çox ləng və sıxıntı ilə keçirdi!