Bu maraqlıdır!

Həndəsə haqqında bilmədiklərimiz

1. Eramızdan əvvəl III əsrdə yaşamış qədim yunan alimi Evklid müasir həndəsənin banisi hesab olunur. Buna görə də "klassik" həndəsə həmçinin “Evklid həndəsə”si adlanır.


2. Evklid tarixdə hamıdan çox, yəni 465 həndəsi teoremi sübut etmişdir.


3. Evklid həndəsəsindən başqa Riman və Lobaçevski həndəsələri də var. Evklid həndəsəsində üçbucağın bucaqlarının cəmi 180° təşkil etdiyi təqdirdə, Riman həndəsəsində üçbucağın bucaqlarının cəmi həmişə > 180, Lobaçevski həndəsəsində isə tərsinə < 180-dir.


4. Qədim Yunanıstanda “həndəsə” və “riyaziyyat” anlayışları eyni idi.


5. Qədim Misirdə həndəsənin əsasları təxminən 4-5 min il əvvəl məlum idi. Onlar tikintidə fəal istifadə olunurdu. Həndəsi düsturlardan istifadə edərək, piramidanın həcmini asanlıqla hesablamaq mümkündür.


6. Həndəsi teoremlərdən biri “Napoleon teoremi” adlanır. Bir həndəsi məsələ və üçbucağın iki əlamətdar nöqtəsi də Napoleonun şərəfinə adlandırılmışdır.


7. Hər hansı bir ipdə bir-birindən eyni məsafədə yerləşən on iki düyün etsək və bu ipi üçbucaq şəklində uzatsaq, nəticədə düzgün bucaq əldə edəcəyik. Bu ən sadə düstur minlərlə il əvvəl qədim Misirdə məlum olub və tikinti işləri zamanı ondan istifadə edilib.


8. III əsrdə yaşamış yunan alimi Arximed həndəsə sahəsində bir çox kəşflərdə imza atmışdır. Arximedin on üç risaləsi bizə gəlib çatmışdır. Onlardan ən məşhuru "Top və silindr haqqında" kitabdır. Bu kəşf, Arximedin o qədər əzizlədiyi bir kəşf olmuşdur ki, vəsiyyətində məzarı üzərində top ilə silindr təsviri olan bir abidə ucaltmağı xahiş etmişdir.


9. Arximed qanunu - hidrostatikanın əsas qanunlarından biridir. Mayeyə batırılmış cisim onun çıxardığı mayenin çəkisinə bərabər qüvvə ilə mayedən itələnir.


10. Pifaqor teoremi “eşşək körpüsü” (Dons asinorum) adlandırıldı, çünki teoremi dərk etmədən əzbərləyən tələbələr “körpüdən” keçə bilmədiklərinə görə “eşşək” adlandırılırdılar.


11. Pifaqor öz teoremini sübut etdikdən sonra həm özü, həm də tələbələri elə bir sarsıntı yaşadılar ki…onlar qərara gəldilər ki, dünya artıq öyrənilib və onu yalnız rəqəmlərlə izah etmək qalır.


12. Relo (Reuleaux) üçbucağı "A" radiuslu üç bərabər çevrənin mərkəzləri "A" tərəfi olan bərabərtərəfli üçbucağın təpələrində kəsişməsindən əmələ gələn həndəsi fiqurdur. 


13. Fraktal həndəsənin əsasları intibah dövrünün məşhur alimi və rəssamı Leonardo da Vinçi tərəfindən qoyulmuşdur.


14. Qeyri–Evklid həndəsəsinin müxtəlif növləri əsasən astronomiya, astrofizika və gündəlik həyatla çox dolayı əlaqəsi olan digər elmlərdə istifadə olunur.


15. Qədim yunan alimi Eratosfen həndəsənin köməyi ilə Yerin çevrəsini hesablamış və sonrakı tədqiqatların göstərdiyi kimi, praktiki olaraq yanılmamışdır.


16. Çevrə eyni perimetr uzunluğuna malik bütün həndəsi fiqurlar arasında ən böyük sahəyə malikdir.


17. Məşhur qədim yunan alimi və filosofu Platonun məktəbinin giriş qapısının üstündə “Bura həndəsəni bilməyən girməsin” yazılmışdır.


18. Məşhur alim və ixtiraçı Arximed hesab edirdi ki, həndəsənin köməyi ilə kainatın özünü, eləcə də Kainatın yaradılışını izah edən bütün qanunları izah etmək belə mümkündür.


19. “Həndəsi orta anlayışı” Pifaqora aiddir.


20. Trapesiya həndəsi formalardan biridir. Amma bu söz qədim yunan dilindən tərcümədə “masa” mənasını verən “trapesion” sözündən götürülüb. "Konos" sözünün mənası isə "şam qozası" deməkdir.


21. Perimetri eyni olan bütün həndəsi fiqurlar arasında dairənin sahəsi ən böyükdür və əksinə, eyni sahəsi olan bütün fiqurlar arasında dairənin perimetri ən kiçikdir.


22. Qeyri-Evklid həndəsələrin başqa növləri də var. Onlar gündəlik həyatda istifadə edilmir, lakin digər elmlərdə, məsələn, astronomiyada bir çox problemlərin həllinə kömək edir.


23. Mümkün həndəsi fiqurların sayı sonsuzdur, lakin onların arasında məhdud sayda “adlandırılmış”lar var. Məsələn, Buckminsterfullerene 20 altıbucaqlı və 12 beşbucaqlıdan ibarətdir.


24. Rəqəmlərin dili ilə fəzanın təsvirini yaratmağa ilk dəfə 17-ci əsrdə fransız Rene Dekart başladı. O, koordinat sistemini (Ptolemey bunu 2-ci əsrdə bilirdi) təkcə xəritələrə deyil, müstəvidəki bütün fiqurlara tətbiq etmiş və sadə fiqurları təsvir edən tənliklər yaratmışdır. Dekartın həndəsədəki kəşfləri ona fizikada da bir sıra kəşflər etməyə imkan vermişdir.


25. Bu elmin şərəfinə 1893-cü ildə astronomlar tərəfindən kəşf edilmiş asteroid (376) “Geometria” adlandırılmışdır.