XƏZİNƏ AXTARIŞI 

Hər bir əsl oğlan uşağı öz həyatında bir gün gizli xəzinə axtarıb tapmaq arzusu ilə alışıb yanır. Günlərin bir günü Tom da belə bir arzuya düşdü. O, Co Qarperi axtarmağa getdi, lakin tapa bilmədi. Ben Rocersin yanına qaçdı, o da balıq tutmağa getmişdi. Təsadüfən Qanlı Əl - Hek Finn ona rast gəldi. Hek də işə yarayardı. Tom onu xəlvəti bir yerə çəkib öz planını danışdı. Hek razı idi. O, əyləncə vəd edən və pul tələb etməyən hər hansı bir təşəbbüsdə iştirak etməyə hər zaman hazır idi. Hərçənd deyirlər vaxt qızıldır - bunun Hekə dəxli yoxdu, çünki onun o qədər boş vaxtı olurdu ki, haraya sərf edəcəyini bilmirdi. Hek soruşdu: 
- Biz haranı qazacağıq? 
- Haranı kefimiz istəsə. 

- Məgər xəzinəni hara oldu basdırırlar? 
- Elə iş də orasındadır ki, hər yerdə basdırmırlar. Xəlvət yerlərdə - bəzən adada, bəzən köhnə sandıqda, qurumuş bir ağacın altında basdırırlar, elə edirlər ki, gecənin tən yarısı ay işığında ağacın gövdəsi həmin yerə kölgə salsın; çox vaxt isə cin-şəyatin dolaşan xaraba evlərdə, döşəmənin altında basdırırlar. 
- Kim basdırır? 

- Kim basdıracaq, quldurlar. Səncə bazargünü məktəbinin müəllimləri basdırmalıdırlar? 
- Mən nə bilim. Mənim xəzinəm olsaydı, heç vaxt basdırmazdım, pullarımı xərcləyib kef edərdim. 
- Mən də. Ancaq quldurlar başqa cür edirlər. Həmişə xəzinəni basdırırlar, eləcə də qalır. 
- Bəs sonra onun dalınca gəlmirlər? 
- Elə hey hazırlaşırlar gəlsinlər, macalları olmur, sonra isə ya nişanladıqları yeri itirirlər, ya da özləri ölüb gedirlər. Xəzinə uzun müddət yer altında qalır, pas atır; sonra birisi köhnə, saralmış bir kağız tapır ki, həmin kağızda xəzinəni hansı nişanələr əsasında tapmağın mümkün olduğu yazılmış olur. Bir həftə də vaxt lazımdır ki, həmin kağızı oxuyub birtəhər baş çıxardasan, çünki orada yazı yerinə müxtəlif işarələr və heroqliflər olur. 

- Hero...Nə dedin? 
- Heroqliflər - bir cürə əyri-üyrü işarələrdir, baxanda deyərsən bu nədir... 
- Səndə elə bir kağız olarmı, Tom? 
- Yox. 
- Bəs sən xəzinə gizlədilən yeri nişanəsiz necə tapacaqsan? 
- Nişanə mənim nəyimə lazımdır? Xəzinə həmişə xaraba evlərdə, yaxud adada, ya da ki, quruyub təkcə gövdəsi qalmış çürük bir ağacın dibində olur. Biz Cekson adasında bir neçə yeri qazımışıq, yenə də gedib qazarıq. Çayın o tayında xaraba bir ev var, çürümüş ağacların da ki, sayı-hesabı yoxdur. 
- Elə hər ağacın dibində xəzinə var? 
- Sən nə danışırsan! Əlbəttə, yox. 

- Bəs sən nə biləcəksən ki, hansının altını qazmaq lazımdır? 
- Növbə ilə hamısının
- Onda gərək bütün yayı yer qazaq. 
- Nə olsun ki? Bir də görəcəksən ki, içində yüzlərlə dollar olan pas atmış bir mis qazan çıxdı və ya brilyantlarla dolu çürümüş, paslanmış bir sandıqça tapdın! Onda necə? Hekin gözləri işıldadı: 
- Qiyamət olar! Daha bundan yaxşı nə ola bilər. Sən yüz dolları mənə ver, brilyant lazım deyil. 
-Yaxşı! Ancaq elə bilmə ki, brilyantlar qiymətsiz şeydir. Eləsi var ki, qiyməti iyirmi dollardır, ən ucuzunun qiyməti bir dollardır. 
- Yox əşi? Ola bilməz! 

- Kimdən soruşsan sənə deyər. Hek, bəyəm sən ömründə brilyant görməmisən? 
- Yadıma gəlmir. 
- Krallarda yığın-yığın olur. 
- Mənim heç kral tanışım da yoxdur. 
- Əgər Avropaya yolun düşsə hər addımbaşı qabağına kral çıxar. Küçələrdə atıla-atıla gəzirlər. 
- Lap elə doğrudan atılırlar? 
- Uf Allah! Əlbəttə, yox. 
- Bəs niyə deyirsən? 
- Sən də nə düşmüsən üstümə, elə-belə dedim də. Niyə atılacaqlar! Bunu ona görə dedim ki, orada kral olduqca çoxdur. İtə də daş atırsan krala dəyir. Kaftar qozbel Riçard kimilərinə! 
- Riçard? Bəs familiyası necədir? 

- Familiyası-zadı yoxdur. Ümumiyyətlə, krallarda familiya olmur. 
- Yox əşi? 
- Bəli,bəli! 
- Nə deyirik, indi ki, elə xoşlarına gəlir qoy olmasın. Bir halda ki, zəncilər kimi onların da familiyası yoxdur, mən heç kral olmaq istəməzdim. Yaxşısı budur sən mənə de görüm əvvəlcə haranı qazmağa başlayacaqsan? 
- Hələ bilmirəm. Gəl əvvəlcə çayın o tayındakı təpədəki quru ağacın altını qazaq! 

- Yaxşı. Onlar paslı bir külüng və bel götürüb çaydan o yana üç mil yol getdilər. Onlar təngnəfəs və pörtmüş halda həmin yerə gəlib çatdılar və dinclərini almaq üçün qarağacın kölgəsinə uzanıb papiros çəkməyə başladılar

Tom dedi: 
- Bax, əsl həyat buna deyərəm! 
- Bəs necə! - Bura bax, Hek, əgər biz xəzinə tapsaq sən öz payını nəyə xərcləyəcəksən? 
- Hər gün özümçün qoğal alacağam, qazlı su içəcəyəm, hər dəfə sirk gələndə tamaşaya baxmağa da gedəcəyəm. Sən mənimçün narahat olma, lap yaxşı dolanacağam. 
- Pul yığmaq fikrin yoxdur ki? 
- Pul yığmaq? Bu mənim nəyimə lazımdır? 
- Bəs necə, adam gərək qara günü üçün dala bir şey ata. 

- Bunun mənası yoxdur! Əgər özüm xərcləməsəm, atam qayıdıb gələndə hamısını ələ keçirəcək, ondan sonra al görüm necə alarsan. Tom, bəs son öz payını nəyə xərcləyəcəksən? 
- Mən özümçün təzə baraban, doğruçu qılınc, qırmızı qalstuk, buldoq küçüyü alacağam, sonra da evlənəcəyəm. 
- Evlənəcəksən? 
- Bəli. 
- Tom, sən deyəsən lap sarsaqlamısan. 
-Gör evlənirəm, ya yox. 
-Bundan yaxşı şey fikirləşə bilmədin? Lap elə mənim ata-anamı götürək. İşləri-peşələri gecə-gündüz dalaşmaq, bir-birini döymək idi. Lap yaxşı yadımdadır. 
- Eybi yoxdur. Mən evlənmək istədiyim qız dalaşmayacaq. 
- Əşi, onların hamısı bir yuvanın quşudur. İşləri-peşələri dalaşmaqdır. Sən əvvəlcə yaxşı-yaxşı fikirləş. Yəqin fikirləş. O qızcığazın adı nədir? 
- O, qızcığaz deyil, qızdır. 
- Məncə bunun fərqi yoxdur: bəziləri qızcığaz deyir, bəziləri qız. Elə ikisi də bir şeydir. Hər halda de görək adı nədir? 
- Sənə deyərəm, ancaq indi yox. 
- Yaxşı, öz işindir, demirsən demə. Ancaq sən evlənəndən sonar mən lap tək qalacağam. 
- Yox, qalmazsan. Sən də mənimlə yaşayacaqsan. Daha dincəldiyimiz kifayətdir, gedək qazaq. 

Onlar tər tökə-tökə yarım saata qədər işlədilər. Heç bir nəticəsi olmadı. Yarım saat da işlədilər. Yenə də bir şey çıxmadı. Hek dedi:

 - Görəsən onlar xəzinəni həmişə belə dərində basdırırlar? 
- Dərində basdıran vaxtları da olur. Arabir. Məncə biz səhv qazırıq. Onlar başqa bir yer seçib, yenidən qazmağa başladılar. İndi iş ağır-ağır gedirdi. Ancaq xeyli qazmışdılar. Bir müddət dinməzcə işlədilər, axırda Hek belə söykənərək, əli ilə alnındakı təri sildi və soruşdu: - Bundan sonra haranı qazmaq fikrindəsən?
- Gəl Kardif dağına qalxaq, xanım Duqlasın evinin dal tərəfindəki çürük ağacın altını qazaq. 
- Nə olar, mən bilən biz bir şey itirmirik, gedək. Xanım Duqlas xəzinəmizi əlimizdən almaz ki? Axı ağac onun sahəsindədir. 
- Alar a! Hünəri var yaxın gəlsin. Yeri kim qazıbsa, xəzinə də onundur. Kimin sahəsi olmağının fərqi yoxdur. Hek sakit oldu. Onlar təzə yerə yollandılar, iş yenidən davam etdi. Bir müddətdən sonra Hek dedi: 
- Ay səni zəhrimara qalasan, deyəsən yenə də düz qazmırıq! Necə bilirsən? 
- Qəribə işdir, Hek. Heç bir şey anlaya bilmirəm. Bəzən elə olur ki, ifritələr də adama mane olurlar. Deyirəm bəlkə elə buna görə biz bir şey tapa bilmirik? 
- Sən də lap ağ elədin, günün günortaçağı ifritə nə gəzir! Onlar gündüz bir şey edə bilməzlər. 

- Orası elədir. Bu heç ağlıma gəlməyib. Aha, yadıma düşdü. Biz lap qanmazıq! Əvvəlcə gərək öyrənəsən ki, gecəyarısı ağacın kötüyü haraya kölgə salır; ondan sonra başlayıb həmin yeri qazasan. 
- Belə çıxır ki, biz bütün günü boş-boşuna çalışıb hədər yerə zəhmət çəkmişik! Tfu, bir də gərək gecənin yarısı durub buraya gələk! Bu qədər yolu! Sən gecə evdən çıxa bilərsənmi? 
- Hə, əlbəttə! Yox, necə olursa olsun bu gecə qazmaq lazımdır, yoxsa birisi bu çalaları görüb duyuq düşər, özü başlayar qazmağa. 

- Zərər yoxdur, mən gecə miyoldaram, sən çıxarsan. 
- Yaxşı. Gəl beli, külüngü kolda gizlədək. Uşaqlar gecə təyin etdikləri vaxta yenə ağacın altına gəldilər. Onlar kölgədə oturub gözləməyə başladılar. Gecədən xeyli keçmişdi. Bu ucqar yer haqqında lap qədimlərdən bəri pis danışıqlar gedirdi. Yarpaqların xışıltısı ruhların səsləşməsini xatırladır, qaranlıq künc-bucaqlardakı kölgələr kabus tək görünürdü. Haradansa uzaqlardan boğuq it hürməsi eşidildi. Bayquş da öz mənhus səsi ilə ona cavab verdi. Uşaqlar çox az danışırdılar, gecənin bu təmtərağı onlara təsir etmişdi.

Çox keçmədən onlar öz aralarında qət etdilər ki, artıq gecə yarı olmuşdur; kölgənin haraya düşdüyünü nişanlayıb qazmağa başladılar. Ümid onları ruhlandırırdı. İşə olan maraqları get-gedə artır, onlar daha böyük səylə işləyirdilər. Çala get-gedə dərinləşirdi; hər dəfə bel bir şeyə dəyib cingildədikdə uşaqlar əvvəlcə sevinir, sonra isə heç bir şey olmadığını görüb peşman olurdular. Nəhayət, Tom dedi: 

- Nahaq yerə bu qədər zəhmət çəkirik, Hek, yeri düz tapmamışıq. 
- Necə yəni düz tapmamışıq! Axı kölgə düz elə buraya düşmüşdü. 
- Kölgə düşdüyünü bilirəm, ancaq məsələ bunda deyil. 
- Bəs nədədir? 
- Ondadır ki, biz vaxtı düzgün təyin edə bilməmişik. Ya çox tez başlamışıq, ya da ki, lap gec. Hek bəli yerə atdı. 
- Elədir ki var, - dedi. 
- Bəla da elə burasındadır. Bu çaladan da əl götürməliyik. Vaxtı düzgün təyin etmək heç cürə mümkün deyildir, bir də ki, adam qorxur: ətrafımızda ruhlar, ifritələr dolaşır. Arxamda kiminsə durmuş olduğunu elə hey hiss edirəm, ancaq dönüb baxmağa qorxuram. Nə bilim, bəlkə qabağımda da birisi dayanıb fürsət gözləyir. Bura gələn dəqiqədən bəri qorxudan bədənim tir-tir əsir. 

- Hek, mən də elə sən gündəyəm. Bilirsənmi, yerə pul basdıranda həmişə üstündən bir meyit uzadırlar ki, xəzinənin keşiyini çəksin. 

- Aman Allah! 
- Hə, hə. Mən bunu çox adamdan eşitmişəm. 
- Tom, ölülər olan yerləri qazmağımız mənim xoşuma gəlmir. Bilirsənmi, onlarla zarafat olmaz. - Onları narahat etmək heç mənim də xoşuma gəlmir. Bir də gördün ki, çaladan bir kəllə qalxıb sənə bir söz dedi. 
- Qoy görək, Tom! Adam onsuz da qorxur. 
- Bəs qorxmaz, Hek! Adamın canına üşütmə düşür. 
- Tom, gəlsənə buradan da əl çəkib başqa bir yeri qazmağa başlayaq. 
- Nə deyirəm, lap yaxşı olar. 
- Haranı qazaq? Tom bir qədər fikirləşib sonra dedi: 
- Bax, o xaraba evə gedək, orda cin-şəyatin olur. 
-Yox, qoy rədd olsun, belə evlərdən xoşum gəlmir, ölüdən də qorxuludur. Ölü, çox olsa başını qaldırıb bir söz deyəcək – qurtarıb gedəcək, daha kəfən əynində cin kimi sənin dalınca gəzməyəcək, durduğun yerdə başının üstünü kəsdirib dişlərini xırçıldatmayacaq. Mən buna dözə bilmərəm, Tom, buna heç kəs dözməz. 

- Doğrudur. Ancaq orası da var ki, cinlər yalnız gecələr gəzirlər. Gündüzlər qazsaq, onlar bizə mane olmazlar. 
- Tutaq ki, elədir. Ancaq sənin xəbərin varmı ki, bu evin yanından nə gecə, nə də gündüz keçən olur? 
– Orada kimi isə öldürüblər, ona görə də onun yanından keçməyi camaat xoşlamır. Yoxsa ki, mən elə bir şey hiss eləməmişəm, yalnız gecələr pəncərələrin altında görürsən ki, göy işıqlar titrəşir. 
- O yerdə ki, göy işıq titrəyir, orada cin mütləq olar. Aydındırmı? Özün bilirsən ki, onlardan başqa heç kəsə göy işıq lazım deyil. 
- Hə, doğru deyirsən. Ancaq gündüzlər onlar onsuz da görünmürlər, daha biz nədən qorxuruq? 
- Yaxşı. Madam ki, istəyirsən, nə deyirəm, gedək oranı da qazaq, ancaq çox qorxulu işdir. 

Bu zaman onlar dağdan enirdilər. Aşağıda, ay işığına qərq olmuş düzənlikdə "cinlər dolaşan ev" tənha gözə çarpırdı. Onun barısı çoxdan sökülmüş, ətrafını alaq otları basmış, bacası batmış, pəncərələri sınıb dağılmış, taxtapuşunun bir böyrü yatmışdı. Uşaqlar uzun müddət gözlərini qaralmaqda olan pəncərə yerlərinə zillədilər ki, göy işıqların səyrişməsini görsünlər. Sonra vaxtın gecliyini və qorxulu yerlərdən keçdiklərini nəzərə alaraq yavaşcadan danışa-danışa sağa buruldular ki, xaraba evdə mümkün qədər uzaqlaşsınlar. Onlar Kardif dağının o biri tərəfi ilə meşədən keçərək evlərinə qayıtdılar.