Öksə otu (Bitkilər-parazitlər)
Parazit bitkilər haqqında müxtəlif xalqlar tərəfindən çoxlu əfsanələr yaradılmışdır. Onların qeyri-adi həyat tərzi və görünüşü təəccüb doğurduğundan insanlar onlara sehrli xüsusiyyətlər aid etdilər. Litaceae ailəsindən olan ağ öksə otu (Viscum albomu) haqqında da əfsanələr yazılmışdır (ümumilikdə 70-ə yaxın öksə otu növü var). O, armud, alma, cökə, şam və s. daxil olmaqla 32 növ ağacın tacında bitir. Bəzən əsl “öksə otu” ağacları – qovaqlar aşkar edilirdi ki, onların üzərində onlarla parazit “kolu” yerləşirdi. Soyuq mövsümdə, ev sahibi bitkilər yarpaqsız olduqda, ökseotu xüsusilə gözə çarpır. Ağacda oturan öksə otu böyük quşun yuvasına bənzəyən, diametri təxminən bir metr olan yaşıl “top” əmələ gətirir. Bunun üçün ona “qasırğa yuvası” ləqəbi verilib.
Bitkinin gövdəsi adətən qələm kimi qalındır, lakin ən böyük öksə otunun gövdəsi 5 sm qalınlığında olur. Öksə otu bəzən 40 ilə qədər yaşayır. Öksə otu yarımparazitdir, çünki o, ev sahibi bitkidən yalnız su və mineral duzları alır, yaşıl yarpaqlarında və gövdələrində isə özü üzvi maddələr əmələ gətirir.
Təbiət öksə otunun yayılma yolunu yaxşı "düşünmüşdür". Sentyabr ayında öksə otu yapışqan ağ giləmeyvə istehsal edir (elə adını da buradan almışdır). Qədim dövrlərdə bu giləmeyvə kiçik quşları tutmaq üçün yapışqan hazırlamaq üçün istifadə olunurdu, buna görə ağ öksə otu başqa bir ad aldı - "quş yapışqanı". Öksə otu giləmeyvəsi insanlar üçün yeyilməzdir, lakin quşlar, xüsusən də qaraquşlar onların böyük ovçularıdır.
Quşun mədəsində toxumlar yeni "yaşayış yerlərinə" səyahət edirlər. İndi onlar üçün çox şey "şans"dan asılıdır. Quş nəcisi ilə birlikdə yerə düşsələr, öləcəklər. Lakin bir ağac budağına düşsələr, həzm olunmamış yapışqan pulpa qalıqları ilə ona yapışacaqlar. Yazda toxum cücərməyə başlayacaq: onlar qabığı deşəcək və ev sahibi bitkinin budaqına çevriləcək bir kök buraxacaqlar. Öksə otu kökü gənc budaqların qabığının öhdəsindən asanlıqla gələ bilər, eyni zamanda üzvi turşulardan istifadə edərək 60 yaşlı budaqların qabığını da “götürə” bilir. Öksə otu heç vaxt həqiqi köklər əmələ gətirmir, onlar ev sahibi bitkidən həyat verən nəm çəkən kökləri ilə əvəzlənir. İkinci ilində öksə otu yarpaqları böyüyəcək.
27.12.2023